Nadużycia w programie „Czyste Powietrze” – skala problemu, kontrole NFOŚiGW i pomoc dla poszkodowanych

Nadużycia i nieprawidłowości – problem, o którym warto mówić

Program „Czyste Powietrze” miał być impulsem do poprawy jakości powietrza i komfortu w polskich domach, ale stał się również polem do licznych nadużyć – zarówno ze strony nieuczciwych firm, jak i samych beneficjentów.

• NFOŚiGW złożył do prokuratury zawiadomienia o podejrzeniu przestępstw na kwotę ok. 600 mln zł – dotyczy to tysięcy wniosków z całej Polski, często przygotowywanych przez firmy w imieniu beneficjentów, którzy nie mieli świadomości co podpisują.

• Najczęstsze nadużycia to:

  • zawyżanie rachunków,
  • narzucanie niekorzystnych umów,
  • instalacje urządzeń niskiej jakości lub o zbyt małej mocy,
  • wymuszanie pełnomocnictw i brak przejrzystej dokumentacji,
  • montaż urządzeń w nieocieplonych domach,
  • fałszowanie dokumentów, wyłudzanie zaliczek i znikanie z rynku.

Szczególnie poszkodowani zostali najubożsi beneficjenci, dla których program miał być największym wsparciem. Skala problemu była tak duża, że program musiał zostać czasowo wstrzymany i poddany reformie.

Jakie zmiany wprowadzono w nowej edycji?

• Zaliczki trafiają już bezpośrednio na konto beneficjenta, a nie wykonawcy.
• Wprowadzono limity kosztów i obowiązek udowodnienia własności budynku.
• Zwiększono liczbę kontroli oraz wprowadzono wymóg osiągnięcia odpowiedniego standardu energetycznego.

Dodatkowo, dla oszukanych beneficjentów przewidziano wsparcie: możliwość wydłużenia czasu inwestycji, zmianę wykonawcy bez utraty dotacji oraz pomoc prawną.

Kontrole w programie „Czyste Powietrze” – co musisz wiedzieć w 2025 r.?

Każdy beneficjent programu powinien przygotować się na możliwość kontroli – i to nawet przez 5 lat od zakończenia inwestycji! Kontrole są znacznie częstsze po wprowadzeniu nowych zasad w 2025 r.

Kto może kontrolować?

• Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW).
• Wojewódzkie Fundusze Ochrony Środowiska (WFOŚiGW).
• Podmioty zewnętrzne działające na ich zlecenie.

Kiedy odbywa się kontrola?

• Przed zawarciem umowy o dofinansowanie.
• Przed wypłatą dotacji.
• W okresie trwałości, czyli przez 5 lat po zakończeniu inwestycji.

Co jest sprawdzane?

• Oryginały faktur, umów, certyfikatów i potwierdzeń płatności.
• Dokumentacja techniczna i projektowa.
• Protokoły odbioru, pełnomocnictwa.
• Zgodność wykonanych prac z zakresem umowy.
• Oględziny na miejscu – kontrolujący może robić zdjęcia, wykonywać pomiary, żądać wyjaśnień.

Jakie są konsekwencje wykrycia nieprawidłowości?

• Obniżenie wartości dotacji lub całkowity zwrot środków z odsetkami.
• Wypowiedzenie umowy o dofinansowanie.
• Odpowiedzialność karna i cywilna (fałszowanie dokumentów, wyłudzenie).

Jak przygotować się do kontroli?

Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie opublikował na swojej stronie informacje o tym, jak skutecznie przygotować się do kontroli. Zalecenia obejmują m. in.:

• Zapewnij łatwy dostęp do dokumentów i miejsca realizacji inwestycji – przygotuj segregator lub folder z dokumentacją, zadbaj o możliwość okazania budynku, instalacji i urządzeń podczas wizyty kontrolerów.
• Nie oddawaj oryginałów dokumentów – kontrolujący mają prawo do wglądu lub mogą poprosić o kopie/skany, ale oryginały zawsze zostają u Ciebie.
• Przestrzegaj zasad programu nawet po zakończeniu prac – przez 5 lat nie wolno zmieniać przeznaczenia budynku, demontować dofinansowanych urządzeń (poza wymianą na równie dobre lub lepsze) ani instalować „kopciuchów” lub innych źródeł ciepła niespełniających wymogów programu.
• Współpracuj z kontrolującymi – odmowa kontroli, niepodpisanie protokołu lub brak okazania dokumentów mogą skutkować rozwiązaniem umowy i żądaniem zwrotu dotacji.

Co najczęściej sprawdzają kontrolerzy?

• Dokumentację finansową: oryginały faktur VAT, rachunków, potwierdzeń przelewów, umowy z wykonawcami.
• Dokumentację techniczną: certyfikaty urządzeń, świadectwa jakości, protokoły odbioru, dokumentację projektową, audyty energetyczne.
• Realizację inwestycji: zgodność wykonanych prac z zakresem rzeczowym umowy, oględziny instalacji i ocieplenia na miejscu.

Dodatkowe wskazówki:

• Wszystkie dokumenty przechowuj w jednym miejscu przez pełen okres trwałości inwestycji.
• Nie podpisuj pustych ani nieuzupełnionych dokumentów, nie udzielaj pełnomocnictw bez jasnych warunków.
• Każdą wątpliwość konsultuj z gminnym punktem informacyjno-konsultacyjnym, WFOŚiGW lub Ekspertami, którzy znają program od podszewki, np. Doradcy365.

Pomoc dla oszukanych i wsparcie w rozliczaniu dotacji

W świetle skali nadużyć oraz coraz bardziej rygorystycznych wymagań wobec beneficjentów programu „Czyste Powietrze”, rośnie zapotrzebowanie na profesjonalne wsparcie prawne i merytoryczne. Jeśli:

• zostałeś oszukany przez wykonawcę lub pośrednika,
• masz problem z rozliczeniem dotacji,
• obawiasz się kontroli lub nie wiesz, jak się do niej przygotować,
• potrzebujesz pomocy w przygotowaniu wyjaśnień do WFOŚiGW lub NFOŚiGW,

możesz skorzystać z naszej kompleksowej oferty wsparcia, która obejmuje:

• Analizę Twojej sprawy – sprawdzimy dokumentację, ocenimy ryzyko i podpowiemy najlepsze rozwiązania.
• Egzekwowanie zobowiązań od wykonawców – wspieramy w wyegzekwowaniu wydania dokumentów, zwrotu środków lub wykonania umowy – także na drodze przedsądowej i sądowej.
• Przygotowywanie pozwów, wezwań i odpowiedzi na pisma – opracowujemy profesjonalne wezwania do zapłaty, pozwy, odpowiedzi na pisma z WFOŚiGW i NFOŚiGW, a także wyjaśnienia do instytucji kontrolnych.
• Reprezentację podczas kontroli i kontaktów z instytucjami – możesz liczyć na nasze wsparcie na każdym etapie kontroli lub postępowania.

Zakres wsparcia jest elastyczny – dostosowujemy go do Twoich potrzeb, niezależnie od etapu realizacji projektu i skali problemu.

Podsumowanie – bądź świadomym i bezpiecznym beneficjentem!

Program „Czyste Powietrze” to nie tylko szansa na ekologiczne i oszczędne ogrzewanie, ale także konkretne obowiązki oraz odpowiedzialność prawna.
Warto dbać o prawidłowość dokumentacji, realizować inwestycję zgodnie z umową i na bieżąco korzystać z dostępnych porad ekspertów lub punktów konsultacyjnych.

Pamiętaj:

• Skutki nadużyć najczęściej ponosi sam beneficjent!
• Kontrola i zwrot dotacji z odsetkami to realne ryzyko, jeśli nie zachowasz ostrożności lub padniesz ofiarą nieuczciwych praktyk.
• Masz prawo do pomocy – nie bój się z niej korzystać, zanim pojawią się poważniejsze problemy.

Chcesz dowiedzieć się więcej lub potrzebujesz indywidualnej konsultacji? Skontaktuj się z naszym zespołem – pomożemy Ci bezpiecznie przejść przez całą procedurę programu „Czyste Powietrze”, rozliczyć dotację lub obronić się przed skutkami nadużyć!

Zadbaj o swoje bezpieczeństwo – lepiej zapobiegać niż naprawiać!

Skorzystaj z naszej pomocy już dziś i uzyskaj wsparcie.

Masz więcej pytań? Zapraszamy do kontaktu