Artykuł zawiera treści promocyjne oraz lokowanie produktów związanych z ofertą Doradcy365.
14 października 2024 r. Rada Unii Europejskiej oficjalnie przyjęła dyrektywę platformową, która zaczęła obowiązywać 1 grudnia 2024 r. Państwa członkowskie mają teraz dwa lata na wdrożenie jej zapisów do prawa krajowego. Co zmienią nowe przepisy?
Czym jest dyrektywa platformowa?
Dyrektywa platformowa (DYREKTYWA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY (UE) 2024/2831 z dnia 23 października 2024 r. w sprawie poprawy warunków pracy za pośrednictwem platform), oficjalnie przyjęta przez Radę Unii Europejskiej 14 października 2024 roku, to przełomowe regulacje mające na celu uporządkowanie zasad pracy za pośrednictwem platform cyfrowych w całej Unii Europejskiej.
Celem dyrektywy jest poprawa warunków pracy osób wykonujących usługi za pośrednictwem platform cyfrowych. Główny nacisk położono na dwie kluczowe kwestie:
- Poprawne ustalenie statusu zatrudnienia. Dyrektywa ma przeciwdziałać błędnej klasyfikacji osób świadczących usługi za pośrednictwem platform jako samozatrudnionych, podczas gdy de facto funkcjonują one w warunkach charakterystycznych dla stosunku pracy.
- Zasady stosowania algorytmów w pracy. Regulacje wprowadzają wymóg przejrzystości systemów algorytmicznych zarządzających pracownikami oraz ograniczają możliwość przetwarzania wrażliwych danych pracowników.
Definicja pracy platformowej
Praca platformowa to forma zatrudnienia, w której platformy internetowe łączą osoby lub organizacje potrzebujące konkretnych usług z wykonawcami. Może ona obejmować szeroki zakres działalności, takich jak:
- dostawy jedzenia,
- usługi kurierskie,
- przewóz osób,
- sprzątanie,
- usługi opiekuńcze,
- freelancing w IT, branży kreatywnej czy edukacji.
Dlaczego dyrektywa jest potrzebna?
Branża platform cyfrowych dynamicznie się rozwija – w 2022 roku w UE działało ponad 28 milionów pracowników platformowych, a szacuje się, że do 2025 roku liczba ta wzrośnie do 43 milionów. Jednocześnie większość z tych osób jest klasyfikowana jako samozatrudnieni, co powoduje, że nie mają dostępu do praw pracowniczych, takich jak urlopy, świadczenia emerytalne czy ochrona przed zwolnieniem.
Według analiz UE około 90% platform funkcjonujących na rynku klasyfikuje swoich pracowników jako samozatrudnionych, a wielu z nich doświadcza błędnej klasyfikacji, przez co tracą oni dostęp do kluczowych praw. Dyrektywa ma na celu zmianę tego stanu rzeczy i wprowadzenie zasad, które zapewnią sprawiedliwość i równość na rynku pracy.
Poniższa infografika UE przedstawia najważniejsze informacje dotyczące pracy platformowej
źródło: https://www.consilium.europa.eu/media/69353/sn01054-re01-en23.jpg
Znaczenie dla rynku pracy i gospodarki
Platformy cyfrowe, takie jak aplikacje do przewozu osób, dostaw jedzenia czy zleceń freelancerskich, są integralną częścią nowoczesnej gospodarki. Z jednej strony oferują one nowe możliwości zatrudnienia i elastyczności, z drugiej – stwarzają ryzyko nadużyć i braku ochrony pracowniczej. Dyrektywa platformowa jest pierwszym na świecie zbiorem przepisów opracowanym z myślą o regulacji tej konkretnej formy zatrudnienia, wyznaczając nowe standardy ochrony pracowników w gospodarce cyfrowej.
Przepisy mają nie tylko poprawić sytuację pracowników, ale także zapewnić przejrzystość działania platform oraz stworzyć spójne ramy prawne, które pomogą rozwiązać problemy wynikające z niejednolitych przepisów krajowych w UE.
Kluczowe zmiany wynikające z dyrektywy
Dyrektywa platformowa wprowadza szereg istotnych zmian, które mają na celu poprawę warunków pracy osób zatrudnionych lub współpracujących z platformami cyfrowymi, a także zwiększenie przejrzystości i odpowiedzialności platform w ich działaniach. Oto najważniejsze obszary regulowane przez nowe przepisy:
👉 Domniemanie stosunku pracy
Jednym z głównych założeń dyrektywy jest wprowadzenie domniemania prawnego, że relacja między platformą cyfrową a osobą wykonującą pracę za jej pośrednictwem jest stosunkiem pracy, jeśli spełnione są co najmniej dwa z pięciu kryteriów określonych w dyrektywie.
Kryteria te obejmują:
- Określanie lub ustalanie poziomu wynagrodzenia przez platformę.
- Narzucanie zasad dotyczących wyglądu, postępowania lub wykonania pracy.
- Nadzorowanie wykonania pracy lub kontrolowanie jej jakości, w tym drogą elektroniczną.
- Ograniczanie swobody organizowania pracy, w szczególności wyboru godzin pracy, przyjmowania zleceń czy korzystania z podwykonawców.
- Ograniczanie możliwości rozbudowy bazy klientów lub świadczenia usług na rzecz innych podmiotów.
Skutki praktyczne:
- W przypadku spełnienia wspomnianych kryteriów zakłada się, że osoba współpracująca z platformą powinna być traktowana jako pracownik, a nie samozatrudniony.
- Jeśli platforma chce obalić to domniemanie, musi udowodnić, że relacja z pracownikiem nie spełnia warunków stosunku pracy.
👉 Obowiązki platform w zakresie przejrzystości algorytmów
Platformy cyfrowe coraz częściej korzystają z systemów algorytmicznych do zarządzania pracą i monitorowania wydajności. Dyrektywa wprowadza pierwsze w UE przepisy dotyczące stosowania takich systemów w miejscu pracy.
Nowe wymagania dla platform:
- Pracownicy muszą być informowani o zastosowaniu algorytmów oraz zasadach ich działania.
- Platformy nie mogą przetwarzać pewnych wrażliwych danych osobowych, takich jak:
- Dane dotyczące stanu emocjonalnego lub psychicznego.
- Dane dotyczące przekonań religijnych, poglądów politycznych czy pochodzenia rasowego.
- Dane biometryczne (z wyjątkiem uwierzytelniania).
- Kluczowe decyzje, takie jak zawieszenie konta użytkownika, muszą być nadzorowane przez człowieka.
Skutki praktyczne:
- Zapewnienie większej ochrony danych osobowych pracowników.
- Zmniejszenie ryzyka nadużyć związanych z automatycznym podejmowaniem decyzji przez algorytmy.
👉 Obowiązek raportowania i przejrzystości działania platform
Dyrektywa nakłada na platformy cyfrowe obowiązek dostarczania informacji dotyczących ich działalności oraz pracowników wykonujących usługi za ich pośrednictwem.
Nowe wymogi:
- Platformy muszą zgłaszać działalność do odpowiednich organów krajowych, takich jak Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) czy Państwowa Inspekcja Pracy.
- Organy nadzoru powinny mieć dostęp do danych o liczbie pracowników, charakterze wykonywanej pracy oraz lokalizacji.
- Wymagana jest większa przejrzystość w zakresie zasad wynagradzania oraz organizacji pracy.
Skutki praktyczne:
- Organy krajowe zyskają lepsze narzędzia do monitorowania działalności platform i egzekwowania przepisów.
- Zwiększenie transparentności ma ograniczyć szarą strefę w gospodarce platformowej.
👉 Ochrona praw pracowniczych i socjalnych
Jednym z kluczowych celów dyrektywy jest zapewnienie pracownikom platformowym takich samych praw pracowniczych, jakie przysługują osobom zatrudnionym na etatach.
Nowe uprawnienia dla pracowników platformowych:
- Prawo do wynagrodzenia minimalnego (jeśli obowiązuje w danym kraju).
- Prawo do urlopu wypoczynkowego.
- Dostęp do świadczeń chorobowych i emerytalnych.
- Możliwość skorzystania z ochrony w przypadku nieuzasadnionego zwolnienia.
Skutki praktyczne:
- Poprawa jakości warunków pracy w gospodarce platformowej.
- Wzrost kosztów prowadzenia działalności przez platformy, które będą musiały dostosować się do nowych regulacji.
👉 Elastyczność pracy platformowej – nowe podejście
Dyrektywa podkreśla konieczność zachowania równowagi między ochroną pracowników a elastycznością pracy platformowej, która jest jej kluczową cechą.
Propozycje w tym zakresie:
- Rozważenie wprowadzenia nowych form zatrudnienia, np. umów ryczałtowych opartych na liczbie zleceń.
- Minimalne standardy ochrony, które nie będą prowadzić do pełnego podporządkowania pracowników platformowych zasadom właściwym dla stosunku pracy.
- Uwzględnienie indywidualnych potrzeb pracowników platformowych, np. w zakresie godzin pracy.
Skutki praktyczne:
- Możliwość dalszego korzystania z elastycznych form pracy przez gig workerów.
- Dostosowanie rynku pracy do specyfiki gospodarki zleceniowej.
👉 Skutki dla platform i przedsiębiorców
Wdrożenie nowych regulacji wiąże się z dodatkowymi obowiązkami administracyjnymi oraz potencjalnym wzrostem kosztów działalności dla platform cyfrowych.
Najważniejsze zmiany:
- Konieczność dostosowania modeli biznesowych do nowych wymagań prawnych.
- Ryzyko wzrostu cen usług oferowanych przez platformy, co może wpłynąć na konsumentów.
- Przedsiębiorcy świadczący usługi za pośrednictwem platform będą musieli dostosować się do nowych zasad raportowania i oskładkowania.
Kluczowe zmiany wynikające z dyrektywy platformowej mają potencjał zrewolucjonizowania rynku pracy platformowej w Unii Europejskiej, zapewniając większą ochronę pracownikom i wprowadzając jasne zasady funkcjonowania dla platform. Jednocześnie wymagają one od państw członkowskich wyważonego podejścia, które uwzględni specyfikę tej dynamicznie rozwijającej się branży.
Kogo dotyczą zmiany?
Dyrektywa platformowa wprowadza regulacje, które będą miały znaczący wpływ na szeroką grupę interesariuszy związanych z funkcjonowaniem gospodarki platformowej. Zmiany dotkną zarówno pracowników platformowych, platform cyfrowych, przedsiębiorców korzystających z usług platform, jak i konsumentów. Oto szczegółowy opis grup, których dotyczą zmiany:
Pracownicy platformowi (gig workerzy)
Pracownicy platformowi to główni beneficjenci dyrektywy. Zmiany mają na celu poprawę ich sytuacji prawnej oraz zapewnienie dostępu do praw przysługujących pracownikom etatowym. W UE pracuje już ponad 28 mln osób za pośrednictwem platform cyfrowych, a liczba ta ma wzrosnąć do 43 mln w 2025 roku.
Jakie korzyści odczują pracownicy platformowi?
- Lepsza ochrona prawna: Pracownicy platformowi będą mieli większe szanse na uzyskanie statusu pracownika w przypadku spełnienia określonych kryteriów, co umożliwi im korzystanie z praw wynikających z kodeksu pracy, takich jak prawo do płatnego urlopu czy świadczeń chorobowych.
- Większe bezpieczeństwo socjalne: Dostęp do ubezpieczeń społecznych, emerytur oraz innych świadczeń przysługujących pracownikom etatowym.
- Ochrona przed nadużyciami: Platformy będą musiały dostarczać pełne informacje na temat warunków współpracy i stosowanych algorytmów, co ograniczy ryzyko niesprawiedliwego traktowania.
Kto w szczególności skorzysta na zmianach?
- Dostawcy jedzenia (np. kurierzy rowerowi i samochodowi).
- Kierowcy usług przewozu osób (np. taksówkarze współpracujący z aplikacjami).
- Pracownicy domowi (osoby świadczące usługi sprzątania i opieki domowej).
- Freelancerzy działający w branżach kreatywnych, IT czy edukacji.
Platformy cyfrowe
Platformy cyfrowe, takie jak Uber, Glovo, Bolt czy Fiverr, będą musiały dostosować swoje modele biznesowe do nowych regulacji. Wprowadzone zmiany oznaczają większe obowiązki administracyjne oraz potencjalny wzrost kosztów działalności.
Jakie obowiązki spadną na platformy?
- Przestrzeganie nowych zasad zatrudnienia: W przypadku domniemania stosunku pracy platformy będą musiały wykazać, że relacja z pracownikiem nie spełnia warunków stosunku pracy, jeśli chcą utrzymać model współpracy oparty na samozatrudnieniu.
- Transparentność algorytmów: Platformy będą musiały informować pracowników o sposobie działania algorytmów zarządzających zleceniami oraz przestrzegać nowych zasad dotyczących przetwarzania danych osobowych.
- Raportowanie: Obowiązek dostarczania szczegółowych informacji organom krajowym, takich jak liczba pracowników platformowych, miejsce wykonywania pracy czy charakter świadczonych usług.
Jakie branże platformowe są szczególnie narażone na zmiany?
- Usługi przewozu osób (np. aplikacje taksówkowe).
- Dostawy jedzenia i zakupów.
- Usługi sprzątania i opieki domowej.
- Freelancing w branżach IT, tłumaczeń i grafiki.
- Platformy oferujące mikrozlecenia i pracę zdalną.
Przedsiębiorcy korzystający z usług platform
Przedsiębiorcy, którzy korzystają z usług platform cyfrowych do realizacji zleceń, również odczują zmiany.
Jakie konsekwencje mogą dotknąć przedsiębiorców?
- Wzrost kosztów usług: Platformy mogą podnieść ceny swoich usług, aby zrekompensować wyższe koszty związane z dostosowaniem się do nowych regulacji.
- Mniejsza dostępność elastycznych form pracy: Platformy mogą ograniczyć liczbę oferowanych zleceń lub zmienić model współpracy, co wpłynie na możliwość realizacji krótkoterminowych projektów przez przedsiębiorców.
- Większa przejrzystość: Lepsze informacje o zasadach współpracy z platformami pozwolą przedsiębiorcom na bardziej świadome podejmowanie decyzji biznesowych.
Konsumenci usług platformowych
Zmiany mogą wpłynąć także na konsumentów, którzy korzystają z usług świadczonych za pośrednictwem platform cyfrowych.
Jakie skutki odczują konsumenci?
- Potencjalny wzrost cen usług: Platformy mogą wprowadzić wyższe opłaty za usługi, aby pokryć dodatkowe koszty administracyjne i dostosowawcze.
- Poprawa jakości usług: Większa ochrona praw pracowników platformowych może wpłynąć na lepsze warunki pracy, co w efekcie przełoży się na wyższą jakość oferowanych usług.
- Zmiany w dostępności usług: Niektóre platformy mogą ograniczyć swoją działalność w regionach, gdzie dostosowanie do nowych regulacji okaże się zbyt kosztowne.
Organy nadzoru i instytucje publiczne
Nowe przepisy wymagają od państw członkowskich wprowadzenia spójnych procedur oraz zapewnienia skutecznego egzekwowania regulacji.
Jakie obowiązki spadną na instytucje publiczne?
- Weryfikacja stosunku pracy: Organy takie jak Państwowa Inspekcja Pracy czy ZUS będą musiały wprowadzić mechanizmy pozwalające na ocenę relacji między platformą a pracownikiem.
- Monitorowanie i egzekwowanie przepisów: Instytucje będą odpowiedzialne za kontrolę przestrzegania nowych regulacji przez platformy cyfrowe oraz za rozpatrywanie sporów wynikających z domniemania stosunku pracy.
- Tworzenie jasnych wytycznych: Państwa członkowskie będą musiały opracować szczegółowe procedury wdrożeniowe, aby uniknąć niejasności interpretacyjnych.
Jak widać, zmiany wynikające z dyrektywy platformowej będą miały szeroki zasięg, obejmując zarówno osoby pracujące za pośrednictwem platform, jak i same platformy, przedsiębiorców, konsumentów oraz organy państwowe. Każda z tych grup odczuje wpływ regulacji w inny sposób, co podkreśla potrzebę wyważonego i odpowiedzialnego wdrożenia dyrektywy w prawodawstwie krajowym. W szczególności istotne będzie zachowanie równowagi między ochroną praw pracowników a elastycznością, która jest kluczową cechą gospodarki platformowej.
Wyzwania związane z wdrożeniem dyrektywy platformowej
Przyjęcie dyrektywy platformowej przez Radę Unii Europejskiej to ważny krok w regulacji gospodarki platformowej, jednak dla Polski jej implementacja wiąże się z wieloma wyzwaniami. Wprowadzenie przepisów do krajowego porządku prawnego będzie wymagało nie tylko zmian legislacyjnych, ale również dostosowania struktur administracyjnych oraz działań edukacyjnych.
Państwa członkowskie UE, w tym Polska, mają dwa lata na transpozycję dyrektywy do swojego prawa krajowego. To oznacza konieczność precyzyjnego dostosowania przepisów, które będą uwzględniać specyfikę polskiego rynku pracy i działalności platform cyfrowych.
Najważniejsze wyzwania:
- Definicja stosunku pracy: polski ustawodawca będzie musiał precyzyjnie określić warunki, w jakich stosuje się domniemanie stosunku pracy między platformą a pracownikiem. Ważne jest, aby przepisy nie pozostawiały miejsca na niejasności interpretacyjne.
- Harmonizacja z polskim prawem: nowe regulacje muszą być zgodne z istniejącymi przepisami Kodeksu pracy oraz ustawami dotyczącymi samozatrudnienia i umów cywilnoprawnych.
- Uwzględnienie różnorodności sektorów: dyrektywa dotyczy wielu branż, takich jak usługi przewozowe, dostawy jedzenia, IT czy usługi sprzątania. Konieczne będzie stworzenie przepisów, które uwzględnią specyfikę różnych sektorów gospodarki.
Wdrożenie dyrektywy wymaga również wzmocnienia kompetencji i procedur organów takich jak Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS), Państwowa Inspekcja Pracy (PIP) oraz sądy pracy. Te instytucje będą odpowiedzialne za egzekwowanie nowych przepisów i rozstrzyganie sporów.
Zmiany wprowadzone przez dyrektywę mogą mieć także istotny wpływ na rynek pracy w Polsce, szczególnie w sektorach, które opierają się na samozatrudnieniu i elastycznych formach pracy. Najważniejsze wyzwania z tym związane obejmują:
- Ryzyko wzrostu bezrobocia: jeśli platformy zdecydują się ograniczyć działalność w Polsce z powodu zwiększonych kosztów, może to prowadzić do zmniejszenia liczby dostępnych miejsc pracy.
- Koszty dla przedsiębiorców: platformy mogą przerzucić dodatkowe koszty wynikające z nowych regulacji na przedsiębiorców i konsumentów, co może wpłynąć na konkurencyjność rynku.
- Adaptacja sektora gig economy: branże takie jak przewozy osób, dostawy jedzenia czy usługi sprzątania będą musiały dostosować się do nowych warunków prawnych, co może wymagać zmiany ich modeli biznesowych.
Aby dyrektywa była skutecznie wdrożona, konieczne będzie też zwiększenie świadomości wśród pracowników platformowych, przedsiębiorców i konsumentów na temat nowych regulacji. Gig workerzy muszą zrozumieć, jakie prawa im przysługują i jakie zmiany wprowadza dyrektywa. Firmy korzystające z usług platform cyfrowych powinny być świadome nowych zasad współpracy i potencjalnych zmian kosztów. Kluczowe będą kampanie informacyjne, które wyjaśnią skutki dyrektywy oraz nowe procedury administracyjne.
Wprowadzenie nowych regulacji może wpłynąć na wzrost kosztów funkcjonowania platform, co może przełożyć się na ceny oferowanych usług. Wzrost kosztów może obniżyć dostępność usług platformowych dla konsumentów, szczególnie w mniej zamożnych regionach.
Wdrożenie dyrektywy platformowej w Polsce będzie wymagało wyważonego podejścia, które z jednej strony zapewni ochronę praw pracowników platformowych, a z drugiej strony nie zahamuje rozwoju innowacyjnej gospodarki platformowej. Kluczowe będzie znalezienie równowagi między ochroną socjalną a elastycznością, co wymaga współpracy między rządem, platformami cyfrowymi, przedsiębiorcami i pracownikami. Tylko w ten sposób możliwe będzie stworzenie systemu regulacyjnego, który zaspokoi potrzeby wszystkich stron i pozwoli na harmonijny rozwój rynku platform cyfrowych w Polsce.
Podsumowanie
Dyrektywa platformowa to krok w stronę bardziej sprawiedliwego rynku pracy w Unii Europejskiej. Choć nowe przepisy budzą wiele pytań, ich celem jest zapewnienie równowagi między ochroną pracowników a elastycznością pracy platformowej.
Dla Polski nadchodzące dwa lata będą kluczowe – to czas na wprowadzenie przepisów, które nie tylko dostosują polskie prawo do wymogów UE, ale także zapewnią równowagę interesów platform, pracowników i konsumentów.
👉 Czy Twoja firma jest gotowa na zmiany? Skontaktuj się z Doradcy365, by dowiedzieć się więcej o dostosowaniu do nowych regulacji!
Skorzystaj z naszej pomocy już dziś i uzyskaj wsparcie.
Masz więcej pytań? Zapraszamy do zapoznania się z naszą ofertą w zakresie GPSR oraz kontaktu!
Powyższy artykuł został opracowany przy wsparciu narzędzi AI z wykorzystaniem materiałów wygenerowanych przez model językowy ChatGPT. Treść została zredagowana i zweryfikowana przez autora publikacji.