ZOBACZ, CO MOŻEMY DLA CIEBIE ZROBIĆEkoprojekt dla zrównoważonych produktów

Kluczowe wydarzenia i kontekst

• Uwagi Parlamentu Europejskiego – 12 lipca 2023 r. Parlament Europejski przyjął uwagi do projektu ESPR, zaproponowanego przez Komisję Europejską 30 marca 2022 r. Obecnie są one przedmiotem konsultacji między państwami członkowskimi w ramach hiszpańskiej prezydencji w Radzie UE.
• Ogólne podejście Rady COMPET – na posiedzeniu Rady ds. Konkurencyjności (COMPET) 22 maja 2023 r. przyjęto ogólne stanowisko do projektu ESPR, uwzględniając postulaty krajów, w tym Polski, dotyczące okresów przejściowych i liczenia śladu węglowego.
• Konsultacje publiczne KE – Komisja Europejska 31 stycznia 2023 r. rozpoczęła konsultacje publiczne dotyczące priorytetów produktowych w ramach ESPR, mające określić, które produkty i środki powinny być objęte regulacjami w pierwszej kolejności, angażując wszystkie zainteresowane strony.
• Inicjatywa na rzecz zrównoważonych produktów – pakiet złożony z kilku powiązanych inicjatyw, w tym:
  • Strategia zrównoważonych wyrobów włókienniczych w obiegu zamkniętym,
  • Nowelizacja rozporządzenia dotyczącego wyrobów budowlanych,
  • Wniosek ustawodawczy dotyczący wzmocnienia pozycji konsumentów w zielonej transformacji.
• Wejście w życie unijnego rozporządzenia ESPR – 18 lipca 2024 r. weszło w życie nowe rozporządzenie dotyczące ekoprojektu w odniesieniu do zrównoważonych produktów.

Główne założenia rozporządzenia

1. Zakres i nowe wymogi ekoprojektowania
   Rozporządzenie wprowadza wymogi ekoprojektowania, obejmujące szeroką gamę produktów, a nie tylko urządzenia energetyczne, jak miało to miejsce w poprzednich regulacjach. Wyłączone są jedynie produkty, takie jak żywność, produkty lecznicze i pojazdy. Wymogi te uwzględniają trwałość, możliwość ponownego użycia, naprawy, efektywność energetyczną i zasobową oraz zmniejszenie śladu środowiskowego.
2. Przeciwdziałanie przedwczesnemu starzeniu się produktów
   Rozporządzenie obejmuje przepisy dotyczące przeciwdziałania praktykom prowadzącym do przedwczesnego starzenia się produktów, które przyczyniają się do zwiększenia ilości odpadów i marnotrawstwa zasobów. Wymogi dotyczą również możliwości aktualizacji oprogramowania oraz dostępu do części zamiennych i informacji o naprawach.
3. Cyfrowy paszport produktu
   Rozporządzenie wprowadza tzw. cyfrowy paszport produktu, który dostarcza konsumentom i innym podmiotom (np. firmom zajmującym się recyklingiem, organom nadzoru) szczegółowych informacji o produkcie, takich jak ślad węglowy, możliwość naprawy i zasady konserwacji. Ma to na celu wspieranie świadomych decyzji zakupowych i efektywnego zarządzania cyklem życia produktów.
4. Zakaz niszczenia niesprzedanych produktów
   Aby przeciwdziałać marnotrawieniu zasobów i redukować negatywny wpływ przemysłu na środowisko, rozporządzenie wprowadza zakaz niszczenia niesprzedanej odzieży i obuwia. To istotny krok w walce z kulturą „szybkiej mody”, mający na celu dłuższe użytkowanie i lepsze wykorzystanie produktów.
5. Zielone zamówienia publiczne
   Rozporządzenie wspiera również zielone zamówienia publiczne, w ramach których wybrane produkty muszą spełniać określone minimalne standardy środowiskowe. Unijne instytucje publiczne będą miały obowiązek przeznaczania znacznej części swojego budżetu na zakup produktów o wysokiej zawartości materiałów z recyklingu, co ma na celu zwiększenie popytu na ekologiczne produkty i stymulację rynku zrównoważonych towarów.

Rozporządzenie ESPR rozszerza wymogi ekoprojektowania, dotychczas odnoszące się głównie do produktów związanych z energią, na inne kategorie produktów, by wspierać gospodarkę cyrkulrną. Kluczowe wymogi obejmują:

Tylko nieliczne sektory, jak żywność, pasza i produkty lecznicze, zostały wyłączone z regulacji ESPR.

Implementacja i cele

Dzięki ESPR konsumenci i producenci będą mieć równe szanse oraz wsparcie w realizacji celów zielonej transformacji UE. Rozporządzenie tworzy ramy ustanawiania wymogów zrównoważonego projektowania dla nowych produktów, co wspiera gospodarkę o obiegu zamkniętym, ograniczając zużycie materiałów, poprawiając efektywność energetyczną i przyczyniając się do redukcji emisji.

Ustanowione przepisy wspierają trwałość, możliwość naprawy i ponownego wykorzystania produktów oraz stosowanie materiałów z recyklingu. Jednym z kluczowych elementów jest zakaz niszczenia niesprzedanych produktów, takich jak odzież i obuwie, który zacznie obowiązywać od 19 lipca 2026 roku, a także cyfrowy paszport produktu, ułatwiający konsumentom i firmom dostęp do szczegółowych informacji o ekologicznych cechach i możliwościach recyklingu każdego produktu.

Kogo dotyczy ESPR?

Rozporządzenie będzie miało wpływ na działalność większości podmiotów gospodarczych, które wprowadzają produkty na rynek europejski.

Najwięcej obowiązków zostanie nałożonych na producentów, którzy będą zobligowani do:

• zapewnienia, aby produkty były zaprojektowane i wytworzone zgodnie z wymogami efektywności (mających zostać przyjętych w aktach delegowanych);
• zapewnienia, aby produkty posiadały informacje przeznaczone dla klientów wymagane na podstawie rozporządzenia i aktów delegowanych (takich jak np. informacje dotyczące efektywności produktu, informacje na temat sposobów instalacji, użytkowania);
• zapewnienia dostępności cyfrowego paszportu produktu (włącznie z kopią zapasową jego cyfrowej wersji);
• przeprowadzenia procedury oceny zgodności przed wprowadzeniem produktu do obrotu (procedura ta zostanie określona w akcie delegowanym).

Natomiast importerzy będą mogli wprowadzać do obrotu wyłącznie produkty spełniającej wymogi określone w aktach delegowanych. Będą oni musieli zapewnić, m. in. że:

• producent przeprowadził procedurę oceny zgodności i sporządził odpowiednią dokumentację;
• produktowi towarzyszą odpowiednie informacje, w tym cyfrowy paszport produktu;
• produkt jest oznakowany znakiem CE (oznaczającym spełnianie wymogów UE dotyczących zdrowia, bezpieczeństwa i ochrony środowiska).

Dystrybutorzy również zostali objęci obowiązkiem działania z należytą starannością w odniesieniu do wymogów określonych w aktach delegowanych. Do ich obowiązków będzie należało sprawdzenie (jeszcze przed wprowadzeniem do obrotu produktu), czy:

• produkt jest opatrzony znakiem CE i/lub etykietą lub powiązany z cyfrowym paszportem produktu;
• do produktu są dołączone wymagane dokumenty oraz instrukcja cyfrowa;
• producent i importer spełnili wymogi informacyjne dotyczące numeru typu, partii, numeru seryjnego oraz danych kontaktowych.

Sprzedawcy będą z kolei zobowiązani do zapewnienia klientom dostępu do wszelkich wymaganych informacji dołączanych do produktów, w tym do cyfrowego paszportu produktu.

Kary i sankcje

To jakie kary i sankcje zostaną wprowadzone za naruszenie przepisów pozostaje w gestii państw członkowskich. Rozporządzenie nie wprowadza minimalnych progów kar, jednak wskazuje, że powinny być one „skuteczne, proporcjonalne i odstraszające”.

Na podstawie przykładów można się jednak spodziewać grzywien oraz tymczasowego zakazu udziału w postępowaniach o udzielenie zamówienia.