WSPARCIE EKSPERTÓWPomoc w kontrolach

Celem kontroli celno-skarbowych jest zapewnienie przestrzegania przepisów prawa celnego i podatkowego.

Kontrole te mają na celu m.in.:

• wykrywanie i zwalczanie nieprawidłowości w zakresie obrotu towarami i usługami,
• zapobieganie powstawaniu zaległości podatkowych,
• uszczelnianie systemu podatkowego.

Kontroli celno-skarbowej może zostać poddany każdy podmiot, który wykonuje czynności podlegające przepisom prawa celnego lub podatkowego. Dotyczy to zarówno przedsiębiorców, jak i osób fizycznych.

Według przepisów o Krajowej Administracji Skarbowej kontrola celno-skarbowa powinna być zakończona bez zbędnej zwłoki, jednak nie później niż w terminie 3 miesięcy od dnia jej wszczęcia. Dokumenty, które zostaną zgromadzone przez kontrolującego po tym terminie nie mogą stanowić dowodu w sprawie.

W świetle aktualnych przepisów ustawy z 16 listopada 2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej kontrola celno-skarbowa może zostać rozpoczęta bez wcześniejszego powiadomienia podatnika. To oznacza, że przedsiębiorcy nie mają możliwości przygotowania się do postępowania kontrolnego, gdyż wraz z doręczeniem upoważnienia do przeprowadzenia kontroli celno-skarbowej urząd może natychmiast rozpocząć procedury kontrolne.

Zgodnie z zapisami ustawy z 16 listopada 2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej Naczelnicy urzędów celno-skarbowych mogą wykonywać czynności kontrolne także poza terytorialnym zasięgiem ich działania. Kontrolę celno-skarbową może więc przeprowadzić dowolny Urząd Skarbowy, niekoniecznie właściwy ze względu na miejsce zamieszkania lub miejsce prowadzenia działalności.

Organy kontrolujące mają szerokie uprawnienia podczas kontroli celno-skarbowej. Zapewnia je ustawa o KAS. Mogą one m.in.:

• wstępować na teren i do pomieszczeń kontrolowanego podmiotu,
• żądać udostępnienia dokumentów i ewidencji,
• żądać wyjaśnień od osób prowadzących działalność gospodarczą,
• dokonywać oględzin i eksperymentów,
• stosować środki przymusu bezpośredniego.

Kontrolowany podmiot ma obowiązek:

• umożliwić organom kontrolującym wykonywanie czynności kontrolnych,
• udostępnić dokumenty i ewidencje,
• udzielić wyjaśnień,
• nie utrudniać przeprowadzenia kontroli.

Tak, w trakcie trwania kontroli podatnik ma możliwość złożenia korekty dotyczącej obszaru objętego kontrolą w trakcie trwania czynności sprawdzających. Zgodnie z art. 62 ust. 4 ustawy o KAS, podatnik może złożyć korektę w terminie 14 dni od dnia doręczenia upoważnienia do przeprowadzenia kontroli. W sytuacji gdy korekta zostanie złożona po upływie tego terminu nie wywoła skutków prawnych, a więc nie organ nie uwzględni złożonej korekty.

Ponowne skorygowanie deklaracji po zakończeniu kontroli celno-skarbowej nie wywołuje skutków prawnych w zakresie, w jakim dokonana korekta przewiduje cofnięcie ustaleń kontroli celno-skarbowej. Organ zawiadamia na piśmie składającego korektę o jej bezskuteczności.

Od tej zasady wyróżniono trzy wyjątki, kiedy to możliwe jest ponowne skorygowanie deklaracji:

1. ponowne skorygowanie deklaracji wynika z orzeczenia wydanego po zakończeniu kontroli celno-skarbowej, które ma wpływ na ustalenia kontroli celno-skarbowej zawarte w wyniku kontroli;
2. ustalenia kontroli celno-skarbowej zawarte w wyniku kontroli były oparte na podstawie przepisu, o którego niezgodności z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej, ustawą lub ratyfikowaną umową międzynarodową orzekł Trybunał Konstytucyjny;
3. ponowne skorygowanie deklaracji ma na celu uniknięcie podwójnego opodatkowania tego samego dochodu lub majątku podatnika na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i terytorium innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub terytorium innego państwa.

Gdy w wyniku kontroli zostaną stwierdzone nieprawidłowości, wtedy kontrola przekształca się w postępowanie podatkowe, jeżeli:

• kontrolowany nie złożył korekty deklaracji, o której mowa w art. 82 ust. 3, albo
• organ nie uwzględnił złożonej korekty deklaracji, albo
• organ uwzględnił złożoną korektę deklaracji i istnieją przesłanki do ustalenia dodatkowego zobowiązania w podatku od towarów i usług lub istnieją przesłanki do określenia kwoty podatku do zapłaty na podstawie art. 108 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług.

Na podmiot, który, pomimo prawidłowego wezwania, w wyznaczonym terminie nie udostępnił dokumentów lub nie udzielił informacji, lub udzielił ich w niepełnym zakresie organ KAS może, w drodze decyzji, nałożyć karę pieniężną w wysokości do 10 000 zł.

W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości podczas kontroli celno-skarbowej, organy kontrolujące mogą wydać decyzję o:

• nałożeniu kary pieniężnej,
• zobowiązaniu do zapłaty zaległości podatkowej,
• ukaraniu za wykroczenie skarbowe.

Art. 221 Ordynacji podatkowej wskazuje, że w przypadku wydania decyzji w pierwszej instancji przez Szefa Krajowej Administracji Skarbowej, dyrektora izby administracji skarbowej, samorządowe kolegium odwoławcze lub dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej odwołanie od decyzji rozpatruje ten sam organ podatkowy, stosując odpowiednio przepisy o postępowaniu odwoławczym.

Oznacza to, że właściwym organem odwoławczym jest organ wydający decyzję, czyli naczelnik urzędu celno-skarbowego.

Kontrola projektów dotacyjnych to sprawdzenie, czy beneficjent projektu dotacyjnego realizował projekt zgodnie z umową o dofinansowanie. Kontrola może dotyczyć zarówno realizacji celów projektu, jak i wydatków poniesionych przez beneficjenta.

Przepisy, które wskazują na możliwość przeprowadzenia kontroli w tym zakresie to art. 36 ustawy z dnia 27 października 2017 r. o finansowaniu zadań oświatowych, który wskazuje, że organ dotujący może kontrolować prawidłowość pobrania i wykorzystania udzielonych dotacji oświatowych.

Kontrola może obejmować okres 5 lat budżetowych poprzedzających rok budżetowy, w którym jest ona przeprowadzana.

Osoby upoważnione do przeprowadzenia kontroli mają prawo wstępu do przedszkoli, innych form wychowania przedszkolnego, szkół i placówek oraz wglądu do prowadzonej przez nie dokumentacji organizacyjnej, finansowej i dokumentacji przebiegu nauczania w związku z przekazaną dotacją, a w przypadku szkół, o których mowa w art. 26 ust. 2 – także do wglądu do list obecności, o których mowa w art. 26 ust. 3, oraz ich weryfikacji.

Kontrola może dotyczyć zarówno realizacji celów projektu, jak i wydatków poniesionych przez beneficjenta.

Kontrola z PUP może być przeprowadzona w każdym czasie, jednak najczęściej odbywa się w ciągu 2 lat od dnia przyznania dotacji.

Kontrolę przeprowadzają pracownicy PUP, którzy mogą m.in.:

• wstępować na teren i do pomieszczeń beneficjenta projektu dotacyjnego,
• żądać udostępnienia dokumentów i ewidencji,
• żądać wyjaśnień od osób prowadzących działalność gospodarczą,
• dokonywać oględzin i eksperymentów.

Z doświadczenia wynika, że w czasie wizyty monitorującej urząd najczęściej sprawdza, czy wskazane w kosztorysie przedmioty i urządzenia rzeczywiście zostały zakupione oraz czy są magazynowane we wskazanym we wniosku miejscu. Urzędnicy mogą także sprawdzić dokumenty księgowe na zakupiony sprzęt (np. faktury) oraz dokumenty firmowe (np. wystawione faktury, deklaracje ZUS).

Ponadto, w przypadku otrzymania dotacji ze środków unijnych, urząd może zweryfikować, czy sprzęt oraz miejsce prowadzenia działalności gospodarczej zostały odpowiednio oznaczone emblematami unijnymi.

Kontrola z PUP po przyznaniu dotacji odbywa się w kilku etapach:

1. Powiadomienie o kontroli – pracownicy PUP wysyłają do beneficjenta projektu dotacyjnego pisemne powiadomienie o kontroli, które zawiera informacje o terminie, miejscu i zakresie kontroli.
2. Ocena dokumentacji – obejmuje m.in. sprawdzenie, czy dokumentacja jest kompletna i czy jest zgodna z umową o dofinansowanie.
3. Wizyta w siedzibie beneficjenta – wizyta ma na celu sprawdzenie, czy beneficjent wydatkował środki zgodnie z umową o dofinansowanie.
4. Sporządzenie protokołu z kontroli – zawiera informacje o stwierdzonych nieprawidłowościach, a także o zaleceniach dla beneficjenta projektu dotacyjnego.
5. Rozpatrzenie protokołu z kontroli – instytucja udzielająca dofinansowania rozpatruje protokół z kontroli. W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości, instytucja może podjąć działania, takie jak:
   • wezwanie beneficjenta projektu dotacyjnego do usunięcia nieprawidłowości,
   • nałożenie kary umownej,
   • cofnięcie dofinansowania,
   • wystąpienie z roszczeniem zwrotnym.

Zgodnie z art. 24 ustawy z dnia 28 kwietnia 2022 r. o zasadach realizacji zadań finansowanych ze środków europejskich w perspektywie finansowej 2021–2027, kontrole i audyty projektu mogą przeprowadzać:

• instytucja zarządzająca,
• instytucja pośrednicząca,
• instytucja wdrażająca,
• instytucja audytowa,
• przedstawiciele KE,
• przedstawiciele Europejskiego Trybunału Obrachunkowego,
• inne podmioty uprawnione.

Ponadto Beneficjent jest obowiązany poddać się audytom lub kontrolom wykonywanym przez instytucję audytową, Komisję Europejską, Europejski Urząd ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (OLAF), Europejski Trybunał Obrachunkowy, inne podmioty do tego uprawnione na podstawie przepisów odrębnych, lub na zlecenie tych instytucji.

Kontrole projektów unijnych obejmują:

1. kontrole systemowe, służące sprawdzeniu prawidłowości realizacji zadań przez instytucje, którym instytucja zarządzająca, instytucja pośrednicząca lub koordynator programów Interreg powierzyli, w drodze porozumienia albo umowy, zadania związane z realizacją programu;
2. kontrole projektów, w tym wydatków, służące sprawdzeniu ich zgodności z przepisami prawa, programem, zasadami krajowymi i unijnymi oraz umową o dofinansowanie projektu lub decyzją o dofinansowaniu projektu, przy czym kontrole te obejmują w szczególności:
   • weryfikację składanego przez beneficjenta wniosku o płatność,
   • kontrole w miejscu realizacji projektu lub w siedzibie podmiotu kontrolowanego,
   • kontrole przestrzegania zasad udzielania pomocy publicznej oraz stosowania właściwych procedur dotyczących udzielania zamówień publicznych,
   • kontrole krzyżowe służące zapewnieniu, że wydatki ponoszone w projektach nie są podwójnie finansowane:
     • w ramach jednego programu,
     • z kilku różnych funduszy polityki spójności lub instrumentów wsparcia Unii Europejskiej lub z tego samego funduszu polityki spójności w ramach co najmniej dwóch programów, w przypadku których instytucja zarządzająca została ustanowiona na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
     • w ramach programu i programu finansowanego w ramach Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich, Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego lub Europejskiego Funduszu Morskiego, Rybackiego i Akwakultury,
   • kontrole na zakończenie realizacji projektu, służące sprawdzeniu kompletności dokumentów potwierdzających właściwą ścieżkę audytu,
   • kontrole trwałości.

Kontrole te mogą obejmować kontrole zdolności wnioskodawców ubiegających się o dofinansowanie projektu w sposób niekonkurencyjny lub beneficjentów realizujących projekty wybrane do dofinansowania w ten sposób, do prawidłowej i efektywnej realizacji projektu, polegające w szczególności na weryfikacji procedur obowiązujących w zakresie realizacji projektu.

Organy kontrolujące mają szerokie uprawnienia podczas kontroli projektu dotacyjnego. Mogą one m.in.:

• wstępować na teren i do pomieszczeń beneficjenta projektu dotacyjnego,
• żądać udostępnienia dokumentów i ewidencji,
• żądać wyjaśnień od osób prowadzących działalność gospodarczą,
• dokonywać oględzin i eksperymentów,
• żądać przeprowadzenia audytu.

Beneficjent projektu dotacyjnego ma obowiązek:

• umożliwić organom kontrolującym wykonywanie czynności kontrolnych,
• udostępnić dokumenty i ewidencje,
• udzielić wyjaśnień,
• nie utrudniać przeprowadzenia kontroli.

W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości podczas kontroli projektu dotacyjnego, instytucja udzielająca dofinansowania może podjąć następujące działania:

• wezwać beneficjenta projektu dotacyjnego do usunięcia nieprawidłowości,
• nałożyć karę umowną,
• cofnąć dofinansowanie,
• wystąpić z roszczeniem zwrotnym.

Do podstawowych zadań Państwowej Inspekcji Sanitarnej należy kontrola przestrzegania przepisów określających wymagania higieniczne i zdrowotne, w szczególności dotyczące:

• higieny środowiska, a zwłaszcza wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi, powietrza w pomieszczeniach przeznaczonych na pobyt ludzi, gleby, wód i innych elementów środowiska w zakresie ustalonym w odrębnych przepisach;
• utrzymania należytego stanu higienicznego nieruchomości, zakładów pracy, instytucji, obiektów i urządzeń użyteczności publicznej, dróg, ulic oraz osobowego i towarowego transportu kolejowego, drogowego, lotniczego i morskiego;
• warunków produkcji, transportu, przechowywania i sprzedaży żywności oraz warunków żywienia zbiorowego.

Przed rozpoczęciem standardowej kontroli przeprowadzanej przez Sanepid, przedsiębiorca musi zostać o niej prawidłowo zawiadomiony.

Zawiadomienie musi zawierać:

• oznaczenie organu, który będzie przeprowadzał kontrolę,
• datę i miejsce wystawienia,
• oznaczenie przedsiębiorcy, u którego kontrola będzie przeprowadzana,
• wskazanie zakresu przedmiotowego kontroli,
• imię, nazwisko oraz podpis osoby upoważnionej do zawiadomienia z podaniem zajmowanego stanowiska lub funkcji.

Kontrola może odbyć się nie wcześniej niż po upływie 7 dni i nie później niż przed upływem 30 dni od dnia doręczenia zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli, a w przypadku gdy kontrola nie zostanie wszczęta w terminie 30 dni od dnia doręczenia zawiadomienia, jej wszczęcie wymaga ponownego zawiadomienia.

Kontrola może rozpocząć się przed upływem 7 dni od doręczenia zawiadomienia, pod warunkiem uzyskania zgody przedsiębiorcy lub na jego wniosek.

W przypadku, gdy Sanepid dokonuje urzędowych kontroli żywności, może przeprowadzić kontrolę bez wcześniejszego zawiadomienia i ma prawo wstępu na teren przedsiębiorstwa o każdej porze dnia i nocy.

W przypadku stwierdzenia naruszeń przepisów, przedsiębiorca będzie musiał zapłacić koszty wykonania badań laboratoryjnych oraz innych czynności wykonywanych przez organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej podczas kontroli w przedsiębiorstwie.

Jeśli w trakcie kontroli inspektor stwierdzi naruszenia wymagań higienicznych i zdrowotnych, w drodze decyzji nakaże ich usunięcie.

W przypadku stwierdzenia, że naruszenie wymagań spowodowało bezpośrednie zagrożenie życia lub zdrowia ludzi, inspektor Sanepidu może nakazać:

• unieruchomienie zakładu pracy lub jego części (stanowiska pracy, maszyny lub innego urządzenia),
• zamknięcie obiektu użyteczności publicznej,
• wyłączenie z eksploatacji środka transportu,
• wycofanie z obrotu środka spożywczego, materiału i wyrobu przeznaczonego do kontaktu z żywnością, produktu kosmetycznego lub innego wyrobu mogącego mieć wpływ na zdrowie ludzi,
• podjęcie lub zaprzestanie innych działań.

Takie decyzje podlegają natychmiastowemu wykonaniu.

Sanepid może nakazać również likwidację hodowli lub chowu zwierząt.

Kontrola legalności wykonywania pracy przez cudzoziemców to działania podejmowane przez organy kontrolne w celu sprawdzenia, czy cudzoziemiec zatrudniony w Polsce posiada odpowiednie dokumenty uprawniające go do wykonywania pracy.

Kontrole legalności wykonywania pracy przez cudzoziemców mogą przeprowadzać następujące organy:

• Straż Graniczna – w przypadku cudzoziemców przebywających w Polsce na podstawie wizy lub zezwolenia na pobyt czasowy,
• Wojewódzkie Urzędy Pracy – w przypadku cudzoziemców przebywających w Polsce na podstawie zezwolenia na pobyt stały lub zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego UE,
• Urzędy Morskie – w przypadku cudzoziemców zatrudnionych na statkach morskich,
• Państwowa Inspekcja Pracy.

Aktualne przepisy dotyczące kontroli Państwowej Inspekcji Pracy reguluje ustawa z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy.

Państwowa Inspekcja Pracy może prowadzić kontrole w zakresie przestrzegania przepisów prawa pracy, w szczególności przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów dotyczących stosunku pracy, wynagrodzenia za pracę i innych świadczeń wynikających ze stosunku pracy, czasu pracy, urlopów, uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem, zatrudniania młodocianych i osób niepełnosprawnych.

PIP może prowadzić kontrole legalności zatrudnienia, innej pracy zarobkowej, wykonywania działalności oraz przestrzegania obowiązku:

• informowania powiatowych urzędów pracy przez bezrobotnych o podjęciu zatrudnienia, innej pracy zarobkowej lub działalności,
• opłacania składek na Fundusz Pracy,
• dokonania wpisu do rejestru agencji zatrudnienia działalności, której prowadzenie jest uzależnione od uzyskania wpisu do tego rejestru,
• prowadzenia agencji zatrudnienia zgodnie z warunkami określonymi w przepisach o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy,
• prowadzenia działalności przez podmioty, o których mowa w art. 18c ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2022 r. poz. 690, 830 i 1079), zgodnie z warunkami określonymi w art. 19c, art. 19d, art. 19fa, art. 19ga, art. 85 ust. 2 i art. 85a
  tej ustawy,

a także w zakresie kontroli legalności zatrudnienia, innej pracy zarobkowej oraz wykonywania pracy przez cudzoziemców.

Kontrola środowiskowa to proces sprawdzania, czy podmioty gospodarcze przestrzegają przepisów prawa ochrony środowiska. Inspekcja Ochrony Środowiska kontroluje przedsiębiorców korzystających w trakcie swojej działalności ze środowiska. Korzystaniem ze środowiska jest m. in. korzystanie z wód, emisja gazów do atmosfery, przemysł wydobywczy.

Kontrole środowiskowe można podzielić na kilka rodzajów, w zależności od ich przedmiotu, zakresu i sposobu przeprowadzania. Do najczęstszych rodzajów kontroli środowiskowych należą:

• Kontrole planowe – przeprowadzane są zgodnie z harmonogramem ustalonym przez organ kontrolujący, a przedsiębiorca musi zostać o nich prawidłowo powiadomiony na co najmniej 7 dni przed rozpoczęciem kontroli.
• Kontrole pozaplanowe – przeprowadzane są w przypadku podejrzenia naruszenia przepisów prawa ochrony środowiska.
• Kontrole następcze – przeprowadzane są w celu sprawdzenia, czy podmiot gospodarczy zastosował się do zaleceń pokontrolnych.

W ramach kontroli pozaplanowych można wyróżnić:

• kontrole przeprowadzane na wniosek organów administracji publicznej lub innych podmiotów, o ile przepisy szczególne przewidują taką możliwość; oraz
• kontrole interwencyjne.

Kontrole interwencyjne są przeprowadzane w związku z rozpatrywaniem skarg i interwencji dotyczących zanieczyszczenia środowiska lub podejrzenia wystąpienia takiego zanieczyszczenia, wystąpienia poważnych awarii lub w celu przeciwdziałania popełnieniu przestępstwa lub wykroczenia.

W przypadku kontroli pozaplanowych nie ma obowiązku wcześniejszego zawiadamiania o kontroli, a inspektor może ją przeprowadzić jedynie na podstawie legitymacji służbowej. Mogą się one także odbywać o każdej porze dnia i nocy oraz nawet pod nieobecność przedsiębiorcy.

Przedmiotem kontroli środowiskowych może być gospodarowanie odpadami, korzystanie z wód, emisja gazów i pyłów, a także przestrzeganie przepisów w zakresie marnowania żywności, stosowania substancji chemicznych czy GMO.

Sposoby przeprowadzania kontroli środowiskowych regulują następujące przepisy:

• Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska, oraz
• Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 28 września 2015 r. w sprawie sposobu przeprowadzania kontroli przestrzegania przepisów ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska.

Zgodnie z przepisami, organem kontrolnym jest co do zasady wojewódzki inspektor ochrony środowiska (WIOŚ) właściwy dla miejsca prowadzenia działalności, który wykonuje swoje działania przy udziale upoważnionych inspektorów. W uzasadnionych przypadkach czynności należące do właściwości WIOŚ może podejmować również GIOŚ.

Jeśli przeprowadzenie czynności kontrolnych wymaga wiedzy lub umiejętności specjalistycznych, do udziału w kontroli mogą zostać upoważnione również osoby niebędące inspektorami. Oznacza to, że krąg podmiotów kontrolnych jest dużo szerszy, gdyż każdy organ realizujący zadania z zakresu ochrony środowiska jest jednocześnie organem kontrolnym.

Organy kontrolujące mają szerokie uprawnienia, które pozwalają im na skuteczne wykonywanie swoich zadań. Mają prawo m. in. do:

• wstępu przez całą dobę wraz z niezbędnym sprzętem:
  • na teren nieruchomości, obiektu lub ich części, na których prowadzona jest działalność gospodarcza,
  • do środków transportu,
  • na teren niezwiązany z prowadzeniem działalności gospodarczej;
• przeprowadzania niezbędnych pomiarów lub badań, w tym pobierania próbek lub wykonywania innych czynności kontrolnych, w tym z użyciem bezzałogowych statków powietrznych, w celu ustalenia na terenie kontrolowanej nieruchomości, w obiekcie lub jego części, w kontrolowanym środku transportu, stanu środowiska oraz oceny tego stanu w świetle przepisów o ochronie środowiska, a także warunków wykonywania działalności wpływającej na środowisko indywidualnie określonych w decyzjach administracyjnych;
• żądania wstrzymania ruchu lub uruchomienia instalacji lub urządzeń, w tym środków transportu oraz powstrzymania się od wykonywania innych czynności w zakresie, w jakim jest to niezbędne dla przeprowadzenia badań, w tym pobrania próbek i wykonania pomiarów;
• oceny sposobu eksploatacji instalacji lub urządzeń, w tym środków transportu;
• oceny stosowanych technologii i rozwiązań technicznych;
• żądania pisemnych lub ustnych informacji oraz wzywania i przesłuchiwania osób w zakresie niezbędnym dla ustalenia stanu faktycznego przy jednoczesnym pouczeniu ich o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań, o której mowa w Kodeksie karnym;
• żądania okazania dokumentów, w tym dokumentów finansowych i udostępnienia wszelkich danych mających związek z problematyką kontroli;
• ustalania tożsamości osób oraz żądania okazania dokumentów niezbędnych do wymierzenia grzywny w drodze mandatu karnego lub sporządzenia wniosku o ukaranie;
• oceny sposobu wykonywania pomiarów emisji, ilości pobranej wody oraz odprowadzanych ścieków przez jednostkę prowadzącą pomiary, w tym poprawności sposobu pobierania i analizy próbek
  określenia składu morfologicznego odpadów w oparciu o wiedzę ekspercką.

Przy wykonywaniu czynności kontrolnych organy środowiskowe mogą korzystać z pomocy innych organów, w tym m.in. Policji, Państwowej Inspekcji Sanitarnej, urzędów nadzoru górniczego a nawet Krajowej Administracji Skarbowej.

Naruszenia przepisów prawa ochrony środowiska mogą skutkować nałożeniem na podmiot gospodarczy kar administracyjnych, takich jak:

• Kara pieniężna.
• Nakaz usunięcia naruszenia.
• Nakaz naprawienia szkody.

W przypadku stwierdzenia naruszeń koszty analiz i wykonywania pomiarów, w tym pobierania próbek, na podstawie których stwierdzono naruszenie wymagań ochrony środowiska, ponoszą jednostki kontrolowane, których działalność jest źródłem naruszania tych wymagań.

Ponadto, w przypadku poważnych nieprawidłowości, przedsiębiorca może podlegać także odpowiedzialności karnej na podstawie przepisów kodeksu karnego, w szczególności wg zapisów rozdziału XXII – Przestępstwa przeciwko środowisku, który wymienia następujące czyny podlegające karze:

• Powodowanie zniszczeń w przyrodzie – art.  181;
• Zanieczyszczenie środowiska w znacznych rozmiarach – art.  182;
• Nieodpowiednie postępowanie z odpadami – art.  183;
• Nieodpowiednie postępowanie z materiałem promieniotwórczym – art.  184;
• Kwalifikowane typy przestępstw – art.  185;
• Brak dbałości o urządzenia ochronne – art.  186;
• Niszczenie lub uszkadzanie chronionych terenów lub obiektów – art.  187;
• Działalność zagrażająca środowisku – art.  188.

Jeśli w trakcie kontroli inspektorzy uzyskają uzasadnione podejrzenie popełnienia tak zwanego przestępstwa przeciw środowisku (na przykład zanieczyszczenie środowiska w znacznych rozmiarach), mogą także:

• obserwować i rejestrować przy użyciu środków technicznych, w tym technik satelitarnych i bezzałogowych statków powietrznych, obraz zdarzeń oraz dźwięk towarzyszący tym zdarzeniom;
• gromadzić i zabezpieczać dowody popełnienia przestępstwa lub wykroczenia;
• żądać pisemnych lub ustnych informacji oraz przesłuchiwać osoby w zakresie niezbędnym dla ustalenia stanu faktycznego przy jednoczesnym pouczeniu ich o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań, o czym mowa w Kodeksie karnym;
• ustalać tożsamość osób oraz żądać okazania dokumentów niezbędnych do wymierzenia grzywny w drodze mandatu karnego lub sporządzeniu wniosku o ukaranie;
• nakładać grzywny w postępowaniu mandatowym za wykroczenia określone w trybie przewidzianym przepisami o postępowaniu w sprawach o wykroczenia;
• dokonywać oględzin pomieszczeń i innych miejsc;
• zatrzymywać lub przeszukiwać pojazdy przewożące towary oraz kontrolować dokumenty związane z przewozem towaru, jeżeli zachodzi podejrzenie przewożenia odpadów;
• udzielać pouczeń, zwracać uwagę, ostrzegać lub stosować inne środki oddziaływania wychowawczego.