Szybka e-konsultacja w zakresie dyrektywy platformowej

Przyjęta 14 października 2024 roku przez Radę Unii Europejskiej, dyrektywa platformowa jest pierwszym na świecie aktem prawnym kompleksowo regulującym pracę za pośrednictwem platform cyfrowych. Jej celem jest poprawa warunków pracy milionów osób w UE, które wykonują usługi na rzecz takich platform, jak Uber, Glovo czy Fiverr. Dyrektywa wprowadza nowe zasady klasyfikacji statusu zatrudnienia oraz regulacje dotyczące stosowania algorytmów w zarządzaniu pracownikami. Jej wdrożenie ma na celu ochronę praw pracowniczych, jednocześnie zapewniając elastyczność charakterystyczną dla gospodarki platformowej.

Czym jest praca platformowa?

Praca platformowa to specyficzna forma zatrudnienia, w której platformy internetowe łączą osoby potrzebujące konkretnych usług z wykonawcami. Może obejmować szeroki wachlarz działań, takich jak:

• dostawy jedzenia,
• przewozy osobowe,
• sprzątanie,
• usługi opiekuńcze,
• freelancing w IT, branży kreatywnej czy edukacji.

W UE w 2022 roku prace tego rodzaju wykonywało ponad 28 milionów osób, a prognozy wskazują, że do 2025 roku liczba ta wzrośnie do 43 milionów. Platformy cyfrowe stały się ważnym elementem współczesnej gospodarki, oferując nowe możliwości zatrudnienia, ale jednocześnie tworzyć mogą ryzyko braku odpowiedniej ochrony prawnej dla pracowników.

Cel dyrektywy

Główne cele dyrektywy to:

1. Poprawne ustalenie statusu zatrudnienia – przeciwdziałanie sytuacjom, w których osoby świadczące usługi za pośrednictwem platform cyfrowych są błędnie klasyfikowane jako samozatrudnione, choć de facto spełniają warunki charakterystyczne dla stosunku pracy.
2. Regulacje dotyczące algorytmów – zapewnienie przejrzystości systemów algorytmicznych zarządzających pracownikami oraz ochrona ich danych osobowych.
3. Poprawa dostępu do praw pracowniczych i socjalnych – umożliwienie pracownikom platformowym korzystania z przywilejów takich jak wynagrodzenie minimalne, urlopy czy świadczenia emerytalne.

Kluczowe zmiany wynikające z dyrektywy

1. Domniemanie stosunku pracy – dyrektywa wprowadza zasadę, że relacja między platformą cyfrową a osobą wykonującą pracę za jej pośrednictwem domyślnie traktowana jest jako stosunek pracy, jeśli spełnione są przynajmniej dwa z pięciu kryteriów, takich jak:
   • platforma określa poziom wynagrodzenia,
   • narzuca szczegółowe zasady wykonania pracy,
   • nadzoruje lub weryfikuje jakość pracy,
   • ogranicza swobodę organizacji pracy (np. wybór godzin czy zleceń),
   • ogranicza możliwość rozbudowy bazy klientów.

   Platforma może obalić to domniemanie, przedstawiając dowody na brak cech charakterystycznych dla stosunku pracy.

2. Przejrzystość algorytmów – platformy muszą informować pracowników o stosowaniu algorytmów zarządzających pracą oraz zapewnić ich zgodność z zasadami ochrony danych osobowych. Przepisy zakazują przetwarzania wrażliwych danych, takich jak informacje o stanie zdrowia, pochodzeniu czy przekonaniach religijnych pracowników.
3. Obowiązki raportowania – platformy są zobowiązane do zgłaszania swojej działalności organom krajowym, w tym dostarczania informacji o liczbie pracowników, charakterze ich pracy oraz lokalizacji wykonywania zadań.
4. Równowaga między ochroną pracowników a elastycznością pracy – dyrektywa zachowuje elastyczność charakterystyczną dla gospodarki platformowej, proponując nowe formy zatrudnienia, takie jak umowy ryczałtowe.

Kogo dotyczą zmiany?

Zmiany wprowadzone przez dyrektywę dotyczą szerokiej grupy interesariuszy, w tym:

• Pracowników platformowych – zyskają oni lepszy dostęp do praw pracowniczych i socjalnych oraz większą ochronę prawną.
• Platform cyfrowych – takich jak Uber, Bolt czy Glovo, które będą musiały dostosować swoje modele biznesowe.
• Przedsiębiorców – korzystających z usług platform, którzy mogą odczuć wzrost kosztów usług.
• Konsumentów – na których wpłyną potencjalne zmiany cen oraz dostępności usług.
• Organów nadzoru – odpowiedzialnych za monitorowanie zgodności z nowymi regulacjami.