23 maja 2024 r. Sejm uchwalił długo oczekiwaną ustawę o ochronie sygnalistów. Nowe przepisy wprowadzają ważne zmiany, które mają na celu lepszą ochronę osób zgłaszających naruszenia prawa w miejscu pracy. W niniejszym artykule przedstawiamy najistotniejsze aspekty nowej ustawy oraz omówimy, jakie obowiązki nakłada ona na pracodawców.
Czym jest Ustawa o ochronie sygnalistów?
Ustawa o ochronie sygnalistów, uchwalona 23 maja 2024 r. przez Sejm, jest legislacją mającą na celu ochronę osób, które zgłaszają naruszenia prawa w swoich miejscach pracy. Tzw. sygnaliści odgrywają kluczową rolę w ujawnianiu nieprawidłowości i działań niezgodnych z przepisami, które mogą mieć miejsce w różnych organizacjach, zarówno publicznych, jak i prywatnych.
Co to jest ochrona sygnalistów?
Ochrona sygnalistów to zestaw środków prawnych i proceduralnych mających na celu zapewnienie bezpieczeństwa osobom, które decydują się zgłaszać nieprawidłowości w swoim miejscu pracy. Sygnaliści często narażają się na różne formy retorsji, takie jak zwolnienie z pracy, mobbing, degradowanie czy inne działania odwetowe. Właśnie dlatego ochrona sygnalistów jest niezbędna – pozwala na bezpieczne zgłaszanie nieprawidłowości bez obawy o negatywne konsekwencje.
Najważniejsze aspekty ochrony sygnalistów
- Poufność: Zapewnienie, że tożsamość sygnalisty pozostanie poufna, co chroni go przed działaniami odwetowymi ze strony pracodawcy lub współpracowników.
- Brak retorsji: Ochrona przed działaniami odwetowymi, które mogłyby być podjęte przez pracodawcę w odpowiedzi na zgłoszenie.
- Procedury zgłaszania: Wprowadzenie jasnych i przejrzystych procedur zgłaszania nieprawidłowości wewnątrz organizacji, które są zgodne z przepisami prawa.
- Wsparcie i ochrona prawna: Zapewnienie sygnalistom wsparcia prawnego oraz możliwości dochodzenia swoich praw w przypadku naruszenia zasad ochrony.
Dlaczego Ustawa o ochronie sygnalistów jest ważna?
Ustawa o ochronie sygnalistów jest ważna z kilku powodów:
- Promowanie przejrzystości i uczciwości: Sygnaliści pomagają ujawniać korupcję, nadużycia i inne nielegalne działania, co przyczynia się do tworzenia bardziej przejrzystych i uczciwych miejsc pracy.
- Zwiększenie odpowiedzialności: Organizacje są bardziej skłonne do przestrzegania prawa, gdy istnieje skuteczny mechanizm zgłaszania nieprawidłowości.
- Ochrona praw pracowników: Sygnaliści mogą zgłaszać działania, które naruszają prawa pracowników, takie jak mobbing, dyskryminacja czy nieprzestrzeganie przepisów BHP.
Najważniejsze Zmiany w Ustawie
Ustawa o ochronie sygnalistów wprowadza szereg kluczowych zmian, które mają na celu zwiększenie ochrony osób zgłaszających nieprawidłowości oraz ułatwienie organizacjom dostosowania się do nowych wymogów. Poniżej przedstawiamy najistotniejsze zmiany:
Wspólna Procedura Przyjmowania Zgłoszeń dla Grup Kapitałowych
Jedną z najistotniejszych zmian jest możliwość wprowadzenia jednolitej procedury przyjmowania zgłoszeń dla całej grupy kapitałowej, pod warunkiem zachowania zgodności z ustawą. Oznacza to, że grupy kapitałowe mogą stosować wspólną politykę przyjmowania zgłoszeń, o ile zagwarantują poufność tożsamości sygnalistów oraz ochronę danych osobowych. Jest to krok w dobrą stronę, jednak wymaga dalszych doprecyzowań, szczególnie w kontekście obowiązku konsultacyjnego.
Prowadzenie Postępowań Wyjaśniających
Podmioty wchodzące w skład grup kapitałowych mogą upoważnić zewnętrzny podmiot do przyjmowania zgłoszeń, ale działania następcze muszą być prowadzone przez wewnętrzne jednostki organizacyjne. Ten przepis budzi pewne wątpliwości i organizacje pracodawców oraz przedstawiciele środowisk prawniczych postulują o jego doprecyzowanie w dalszym procesie legislacyjnym przez Senat.
Ochrona Osób Powiązanych z Sygnalistą
Nowa ustawa rozszerza ochronę na osoby powiązane z sygnalistą, odsyłając do definicji osoby najbliższej z kodeksu karnego. Teraz ochroną są objęci nie tylko współpracownicy i członkowie rodziny, ale również osoby takie jak małżonkowie, wstępni, zstępni, rodzeństwo, osoby pozostające we wspólnym pożyciu i osoby przysposobione.
Definicja Sygnalisty
W definicji sygnalisty usunięto zapis dotyczący pracy pod nadzorem wykonawcy, podwykonawcy lub dostawcy na podstawie umowy cywilnoprawnej. Jest to zmiana techniczna, która nie wpływa na sytuację osób zatrudnionych na umowach cywilnoprawnych – nadal mogą korzystać z ochrony przewidzianej w ustawie.
Obowiązki Pracodawców
Po wejściu w życie ustawy, każdy podmiot zatrudniający co najmniej 50 osób będzie musiał opracować wewnętrzną procedurę zgłaszania naruszeń. Procedura ta powinna obejmować:
- Zasady i kanały przyjmowania zgłoszeń.
- Osoby upoważnione do przyjmowania zgłoszeń.
- Kwestie przyjmowania lub odmowy przyjmowania zgłoszeń anonimowych.
- Konsultacje ze związkami zawodowymi lub przedstawicielami pracowników.
Zgłoszenia mogą dotyczyć naruszeń w zakresie korupcji, zamówień publicznych, prawa pracy, w tym mobbingu oraz bezpieczeństwa i higieny pracy. Ważne jest, aby pracodawcy pamiętali, że sygnalista jest chroniony od momentu zgłoszenia, a wszelkie działania odwetowe są zabronione.
Pracodawcy są również zobowiązani do prowadzenia postępowań wyjaśniających oraz komunikacji z sygnalistą, w tym udzielania odpowiedzi zwrotnej w określonym terminie.
Kiedy Nowe Przepisy Wejdą w Życie?
Ustawa została skierowana do Senatu, którego posiedzenie zaplanowane jest na 4-6 czerwca 2024 r. Po zatwierdzeniu przez Senat i podpisaniu przez Prezydenta RP, nowe przepisy wejdą w życie po 3 miesiącach od ogłoszenia w Dzienniku Ustaw (w zakresie zgłoszeń zewnętrznych po 6 miesiącach). Oznacza to, że pracodawcy będą musieli wprowadzić nowe regulacje w okresie wakacyjnym lub wczesną jesienią 2024 roku.
Podsumowanie
Nowa ustawa o ochronie sygnalistów wprowadza istotne zmiany, które mają na celu zapewnienie lepszej ochrony osobom zgłaszającym naruszenia prawa. Pracodawcy powinni już teraz rozpocząć przygotowania do wdrożenia nowych procedur, aby być w pełni gotowymi na nadchodzące zmiany.
Jeżeli potrzebujecie wsparcia w opracowaniu i wdrożeniu procedur zgodnych z nowymi przepisami, zapraszamy do kontaktu z naszymi Ekspertami. Jesteśmy tutaj, aby pomóc!
Skorzystaj z naszej pomocy już dziś i uzyskaj wsparcie.
Masz więcej pytań? Zapraszamy do kontaktu
