PREMIUM Pozyskanie i rozliczenie dotacji z programu „Czyste Powietrze”

Program „Czyste Powietrze” ma na celu przede wszystkim poprawę jakości powietrza i zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych. Służyć ma do tego wymiana źródeł ciepła w budynkach mieszkalnych, która znacznie przyczyni się do poprawy jakości powietrza i zmniejszenia zanieczyszczeń.

Program kierowany jest do właścicieli i współwłaścicieli domów jednorodzinnych, lub wydzielonych w budynkach jednorodzinnych lokali mieszkalnych z wyodrębnioną księgą wieczystą.

Dofinansowanie kompleksowej termomodernizacji budynków oraz wymiany starych i nieefektywnych źródeł ciepła wykorzystujących paliwo stałe na nowoczesne źródła ciepła spełniające najwyższe normy może wynieść do 66 000 zł dla podstawowego poziomu dofinansowania, do 99 000 zł dla podwyższonego poziomu dofinansowania lub nawet do 135 000 zł dla najwyższego poziomu dofinansowania.

Dotację można otrzymać m.in. na: docieplenie przegród budynku, zakup i wymianę stolarki okiennej i drzwiowej, montaż lub modernizację instalacji centralnego ogrzewania i ciepłej wody użytkowej, zakup i montaż mikroinstalacji fotowoltaicznej oraz wentylacji mechanicznej wraz z odzyskiem ciepła, a także dokumentację projektową. Dodatkowo można uzyskać dofinansowanie audytu energetycznego do 100% (maksymalnie 1200 zł) pod warunkiem zrealizowania wybranego wariantu z audytu energetycznego w ramach przedsięwzięcia.

Program realizowany jest w latach 2018–2029, a nabór wniosków jest ciągły aż do roku 2027, jednak ze względu na termin rozpatrywania i pulę pieniędzy, zachęcamy do zrobienia tego jak najszybciej. Szczegółowe terminy, sposób składania wniosków i ich rozpatrywania określane są w regulaminach naboru właściwego terytorialnie WFOŚiGW.

Kto może uzyskać dofinansowanie?

Beneficjentami programu uprawnionymi do podstawowego poziomu dofinansowania są osoby fizyczne będące właścicielem lub współwłaścicielem budynku mieszkalnego jednorodzinnego lub wydzielonego w budynku jednorodzinnym lokalu mieszkalnego z wyodrębnioną księgą wieczystą o dochodzie rocznym nieprzekraczającym kwoty 135 000 zł. W przypadku uzyskiwania dochodów z różnych źródeł, dochody sumuje się, przy czym suma ta nie może przekroczyć kwoty 135 000 zł.

Beneficjentami programu uprawnionymi do podwyższonego poziomu dofinansowania są osoby fizyczne będące właścicielami lub współwłaścicielami budynku mieszkalnego jednorodzinnego lub wydzielonego w budynku jednorodzinnym lokalu mieszkalnego z wyodrębnioną księgą wieczystą, a przeciętny miesięczny dochód na jednego członka ich gospodarstwa domowego nie przekracza kwoty:

• 1894 zł w gospodarstwie wieloosobowym; lub
• 2651 zł w gospodarstwie jednoosobowym.

W przypadku prowadzenia działalności gospodarczej, roczny przychód beneficjenta z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej za rok kalendarzowy, za który ustalony został przeciętny miesięczny dochód, nie przekroczył czterdziestokrotność kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę określonego w rozporządzeniu Rady Ministrów obowiązującym w grudniu roku poprzedzającego rok złożenia wniosku o dofinansowanie.

Beneficjentami programu uprawnionymi do najwyższego poziomu dofinansowania są osoby fizyczne będące właścicielami lub współwłaścicielami budynku mieszkalnego jednorodzinnego lub wydzielonego w budynku jednorodzinnym lokalu mieszkalnego z wyodrębnioną księgą wieczystą, a przeciętny miesięczny dochód na jednego członka jej gospodarstwa domowego nie przekracza kwoty:

• 1090 zł w gospodarstwie wieloosobowym; lub
• 1526 zł w gospodarstwie jednoosobowym; lub
• ma ustalone prawo do otrzymywania zasiłku stałego, zasiłku okresowego, zasiłku rodzinnego lub specjalnego zasiłku opiekuńczego, potwierdzone w zaświadczeniu wydanym na wniosek Beneficjenta, przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta, zawierającym wskazanie rodzaju zasiłku oraz okresu, na który został przyznany (zasiłek musi przysługiwać w każdym z kolejnych 6 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc złożenia wniosku o wydanie zaświadczenia oraz co najmniej do dnia złożenia wniosku o dofinansowanie).

W przypadku prowadzenia działalności gospodarczej przez osobę, która przedstawiła zaświadczenie o przeciętnym miesięcznym dochodzie na jednego członka jej gospodarstwa domowego, roczny jej przychód, z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej za rok kalendarzowy, za który ustalony został przeciętny miesięczny dochód wskazany w zaświadczeniu, nie przekroczył dwudziestokrotności kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę określonego w rozporządzeniu Rady Ministrów obowiązującym w grudniu roku poprzedzającego rok złożenia wniosku o dofinansowanie.

Możliwość złożenia kolejnego wniosku

Wcześniej program „Czyste Powietrze” nastawiony był na wymianę nieekologicznych kotłów, natomiast od 2023 roku promowana jest termomodernizacja budynków jako skuteczna metoda mająca na celu zmniejszenie kosztów ogrzewania budynków jednorodzinnych. Nowa odsłona programu wprowadza możliwość złożenia kolejnego wniosku na termomodernizację domu, jeśli wcześniej wniosek dotyczył tylko wymiany pieca.

W nowej edycji programu „Czyste Powietrze” istnieje również możliwość przeprowadzenia termomodernizacji budynku bez wymiany źródła ciepła. Natomiast maksymalna kwota dotacji zależeć będzie od wybranej przez wnioskodawcę opcji (im bardziej ekologiczne i efektywne energetycznie rozwiązanie, tym wyższe dofinansowanie).

Formy i warunki udzielania dofinansowania

Dofinansowanie może zostać przyznane w formie:

• dotacji,
• lub dotacji na częściową spłatę kapitału kredytu bankowego.

Ważne! Dotacja może być przyznana z prefinansowaniem w formie zaliczki.

Dofinansowanie w formie dotacji przyznawane jest przez WFOŚiGW obejmujący swoim działaniem teren województwa, w którym jest zlokalizowany budynek lub lokal mieszkalny objęty wnioskiem oraz zostanie wypłacone w całości lub w maksymalnie trzech częściach na podstawie złożonego przez Beneficjenta wniosku o płatność wraz z dokumentami wskazanymi w umowie o dofinansowanie, które potwierdzą zrealizowanie przedsięwzięcia w całości lub części, w terminie 30 dni od daty wpływu do WFOŚiG kompletnego i prawidłowo wypełnionego wniosku o płatność wraz z wymaganymi dokumentami.

W przypadku dofinansowania w formie dotacji na częściową spłatę kapitału kredytu bankowego wnioskodawca składa wniosek o dotację na częściową spłatę kapitału kredytu bankowego w banku, który przystąpił do Programu, a kwota kapitału kredytu udzielonego na przedsięwzięcie objęte wnioskiem o dotację musi być wyższa niż kwota wnioskowanej dotacji na to przedsięwzięcie. Dotacja przyznawana jest przez WFOŚiGW obejmujący swoim działaniem teren województwa, w którym jest zlokalizowany budynek lub lokal mieszkalny objęty wnioskiem. Warunkiem wypłaty dotacji jest wypłata Beneficjentowi, przez bank, kredytu z przeznaczeniem wyłącznie na cele zgodne z Programem oraz wykorzystanie tego kredytu przez Beneficjenta zgodnie z jego przeznaczeniem. Dotacja zostanie wypłacona na podstawie złożonego przez Beneficjenta kompletnego i prawidłowo wypełnionego wniosku o płatność wraz z dokumentami wskazanymi w umowie o dofinansowanie, które potwierdzą zrealizowanie całości przedsięwzięcia, w terminie 30 dni od daty wpływu, na rachunek bankowy określony w umowie o dofinansowanie prowadzony przez bank.

Ważne! W ramach wprowadzonych 3 stycznia 2023 roku zmian w Programie umożliwiono również w ścieżce bankowej rozpoczęcie realizacji przedsięwzięcia do 6 miesięcy przed złożeniem wniosku.

Bank udziela kredytu z własnych środków z przeznaczeniem wyłącznie na:

• pokrycie kosztów kwalifikowanych przedsięwzięcia oraz podatku od towarów i usług (VAT) naliczonego od tych kosztów – w wysokości nie mniejszej niż 95% kwoty kredytu;
• pokrycie pozostałych kosztów przedsięwzięcia, które są zgodne z celami programu i niezbędne do jego realizacji oraz pokrycie podatku od towarów i usług (VAT) naliczonego od tych kosztów, jednak łącznie w wysokości nie większej niż 5% kwoty kredytu.

Koszty kwalifikowane w ramach programu i intensywność dofinansowania

Do dofinansowania w ramach programu „Czyste Powietrze” kwalifikowane są koszty:

• urządzeń,
• materiałów,
• oraz usług.

Ważne! Podatek od towarów i usług (VAT) jest kosztem niekwalifikowanym.

Maksymalne kwoty dotacji oraz maksymalną intensywność dofinansowania przedstawia poniższa tabela:

Źródło grafiki: https://czystepowietrze.gov.pl/wp-content/uploads/2023/01/CzP_koszty-kwalifikowane-scaled.jpg

Intensywność dofinansowania w przypadku dotacji na częściową spłatę kapitału kredytu ustalana jest w odniesieniu do faktycznie poniesionych kosztów kwalifikowanych przedsięwzięcia pokrytych ze środków własnych oraz ze środków kredytu bankowego, z zastrzeżeniem, że wypłacona kwota dotacji musi być niższa niż kapitał kredytu wykorzystany na koszty kwalifikowane tego przedsięwzięcia.

Obowiązek przeprowadzenia audytu energetycznego budynku

W przypadku Czystego Powietrza 2023, warunkiem otrzymania dotacji na kompleksową termomodernizację jest:

• wykonanie audytu energetycznego – w celu przyciągnięcia jeszcze większej ilości zainteresowanych, program Czyste Powietrze 2023 będzie pokrywał 100 proc. kosztów audytu energetycznego (na jego wykonanie beneficjent będzie mógł wnioskować o maksymalnie 1 200 zł). Co ważne, dodatkowe dofinansowanie audytu energetycznego budynku do wskazanej kwoty jest kosztem kwalifikowanym, ale nie jest wliczane do limitu maksymalnej kwoty dotacji określonej dla poszczególnych rodzajów przedsięwzięć w ramach każdej części programu;
• wykonanie wszystkich elementów wskazanych w jednym z wariantów w przygotowanym wcześniej audycie, który będzie gwarantem zmniejszenia zużycia energii użytkowej (EU) na cele ogrzewania budynku do wartości nie większej niż 80 kWh/(m2*rok) lub o minimum 40 proc.

Okres realizacji przedsięwzięcia

Okres realizacji przedsięwzięcia wynosi:

• dla dotacji w ramach programu dla Beneficjentów uprawnionych do podstawowego oraz podwyższonego poziomu dofinansowania: do 30 miesięcy od daty złożenia wniosku o dofinansowanie;
• dla dotacji w ramach programu dla Beneficjentów uprawnionych do najwyższego poziomu dofinansowania: do 36 miesięcy od daty złożenia wniosku o dofinansowanie;
• dla dotacji na częściową spłatę kapitału kredytu: do 18 miesięcy od daty złożenia wniosku o dofinansowanie;
• dla dotacji z prefinansowaniem w ramach programu dla Beneficjentów uprawnionych do podwyższonego oraz najwyższego poziomu dofinansowania: do 18 miesięcy od daty złożenia wniosku o dofinansowanie;

z zastrzeżeniami w regulaminie programu lecz nie później, niż do 30.06.2029 r.

Wykluczenia i ograniczenia co do rodzaju przedsięwzięcia

Szczegółowe informacje o przedsięwzięciach wykluczonych z możliwości dofinansowania lub których dotyczą ograniczenia określa Regulamin programu. Najważniejsze z nich to, m. in.:

Dofinansowaniu nie podlegają przedsięwzięcia:

• realizowane w budynkach wykorzystywanych sezonowo lub w budynkach gospodarczych;
• dla których wnioskowana kwota dotacji jest niższa niż 3 tysiące złotych. Warunek ten nie dotyczy jednak przedsięwzięć, w zakresie których jest zakup i montaż źródła ciepła;
• realizowane w budynkach, w których prowadzona jest działalność gospodarcza na powierzchni całkowitej przekraczającej 30% budynku lub lokalu mieszkalnego, z uwzględnieniem sezonowego charakteru tej działalności. W przypadku gdy działalność ta prowadzona jest na powierzchni całkowitej stanowiącej mniej niż 30 %, wysokość dofinansowania jest pomniejszana proporcjonalnie do powierzchni zajmowanej na prowadzenie działalności gospodarczej, z uwzględnieniem sezonowego charakteru tej działalności.

Ograniczenia dotyczące przyznawania dotacji:

• jeżeli budynek lub lokal mieszkalny, w którym ma być realizowane przedsięwzięcie, jest wyposażony w inne źródła ciepła niż na paliwo stałe lub w źródła ciepła na paliwo stałe spełniające wymagania minimum 5 klasy według normy przenoszącej normę europejską EN 303-5, dofinansowanie może być udzielone wyłącznie na zakres wskazany w pozycji 3 w tabeli powyżej z zastrzeżeniem wskazanym w regulaminie programu;
• jeżeli Wnioskodawca otrzymał dofinansowanie z innych programów finansowanych ze środków publicznych od 1 stycznia 2014 r. do 30 kwietnia 2020 r., w tym w szczególności:
  • w ramach regionalnych programów operacyjnych 2014 – 2020;
  • z gminnych programów ograniczania niskiej emisji;

może otrzymać dofinansowanie z Programu tylko na zakres przedsięwzięcia, na który nie otrzymał dofinansowania w ramach powyższych programów, z zastrzeżeniem, że dofinansowanie obejmie inny zakres przedsięwzięcia, niż dofinansowany z programu „Mój Prąd” lub „Stop Smog”.

Na przedsięwzięcia realizowane w budynkach, na budowę których po 31 grudnia 2013 r.:

• został złożony wniosek o pozwolenie na budowę lub odrębny wniosek o zatwierdzenie projektu budowlanego,
• zostało dokonane zgłoszenie budowy lub wykonania robót budowlanych w przypadku, gdy nie jest wymagane uzyskanie decyzji o pozwoleniu na budowę,

nie udziela się dofinansowania na zakres kosztów kwalifikowanych wskazany w tabeli 3 Załącznika 2 do programu, tj. ocieplenie przegród budowlanych, stolarka okienna i drzwiowa.

Warunki dotyczące źródeł ciepła

W ramach programu można dofinansować zakup i montaż jednego źródła ciepła do celów ogrzewania lub ogrzewania i cwu. Wyjątek stanowi ogrzewanie elektryczne, które może się składać z kilku urządzeń trwale zainstalowanych w budynku lub lokalu mieszkalnym, tworzących system ogrzewania tego budynku lub lokalu mieszkalnego.

W przypadku gdy budynek lub lokal mieszkalny jest podłączony do sieci dystrybucji gazu, montaż kotła na biomasę jest możliwy wyłącznie w przypadku zastosowania kotła na biomasę drzewną o obniżonej emisyjności cząstek stałych o wartości ≤ 20 mg/m3, z zastrzeżeniem, że wszystkie zainstalowane oraz użytkowane urządzenia służące do celów ogrzewania lub przygotowania ciepłej wody użytkowej (w tym kominki wykorzystywane na cele rekreacyjne) będą spełniać docelowe wymagania obowiązujących na terenie położenia budynku lub lokalu mieszkalnego objętego dofinansowaniem, aktów prawa miejscowego, w tym uchwał antysmogowych, również wtedy kiedy akty te przewidują bardziej rygorystyczne ograniczenia dotyczące zakupu i montażu źródła ciepła.

Wymieniane źródło ciepła na paliwo stałe musi być trwale wyłączone z użytku. Potwierdzeniem trwałego wyłączenia z użytku źródła ciepła na paliwo stałe jest imienny dokument zezłomowania lub karta przekazania odpadu lub formularz przyjęcia odpadów metali. Dopuszcza się pozostawienie w budynku lub lokalu mieszkalnym pieców kaflowych lub kominków niespełniających wymagań ekoprojektu oraz docelowych wymagań aktów prawa miejscowego (w tym uchwał antysmogowych), jednak muszą być one trwale odłączone od przewodu kominowego, co oznacza trwałe wyłączenie z użytku i musi być to potwierdzone odpowiednim protokołem kominiarskim wydanym przez mistrza kominiarskiego.

Część pierwsza programu dla beneficjentów uprawnionych do podstawowego poziomu dofinansowania

Beneficjenci mogą skorzystać z dwóch form dofinansowania: dotacji oraz dotacji przeznaczonej na częściową spłatę kapitału kredytu bankowego. O dofinansowanie może ubiegać się osoba fizyczna, która:

• jest właścicielem/współwłaścicielem domu jednorodzinnego lub wydzielonego w takim domu lokalu mieszkalnego z wyodrębnioną księgą wieczystą;
• ma roczne zarobki (dochód roczny) nie przekraczające kwoty 135.000 zł.

Maksymalne kwoty możliwego do pozyskania dofinansowania różnią się w zależności od rodzaju wspieranych przedsięwzięć. Program zakłada 3 opcje:

Opcja 1

Opcja 2

Opcja 3

Część druga programu dla beneficjentów uprawnionych do podwyższonego poziomu dofinansowania

Beneficjenci mogą skorzystać z trzech form dofinansowania: dotacji. dotacji z prefinansowaniem oraz dotacji przeznaczonej na częściową spłatę kapitału kredytu bankowego. O dofinansowanie może ubiegać się osoba fizyczna, która:

• jest właścicielem/współwłaścicielem domu jednorodzinnego lub wydzielonego w takim domu lokalu mieszkalnego z wyodrębnioną księgą wieczystą;
• a przeciętny miesięczny dochód na jednego członka ich gospodarstwa domowego nie przekracza kwoty:
  • 1894 zł w gospodarstwie wieloosobowym; lub
  • 2651 zł w gospodarstwie jednoosobowym.

Maksymalne kwoty możliwego do pozyskania dofinansowania różnią się w zależności od rodzaju wspieranych przedsięwzięć. Program zakłada 3 opcje:

Opcja 1

Opcja 2

Opcja 3

Część trzecia programu dla beneficjentów uprawnionych do najwyższego poziomu dofinansowania

Beneficjenci mogą skorzystać z dwóch form dofinansowania: dotacji (bez ścieżki bankowej) oraz dotacji z prefinansowaniem. O dofinansowanie może ubiegać się osoba fizyczna, która:

• jest właścicielem/współwłaścicielem domu jednorodzinnego lub wydzielonego w takim domu lokalu mieszkalnego z wyodrębnioną księgą wieczystą;
• a przeciętny miesięczny dochód na jednego członka ich gospodarstwa domowego nie przekracza kwoty:
  • 1090 zł w gospodarstwie wieloosobowym; lub
  • 1526 zł w gospodarstwie jednoosobowym; lub
  • ma ustalone prawo do otrzymywania zasiłku stałego, zasiłku okresowego, zasiłku rodzinnego lub specjalnego zasiłku opiekuńczego, potwierdzone w zaświadczeniu wydanym na wniosek Beneficjenta, przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta, zawierającym wskazanie rodzaju zasiłku oraz okresu, na który został przyznany (zasiłek musi przysługiwać w każdym z kolejnych 6 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc złożenia wniosku o wydanie zaświadczenia oraz co najmniej do dnia złożenia wniosku o dofinansowanie).

Maksymalne kwoty możliwego do pozyskania dofinansowania różnią się w zależności od rodzaju wspieranych przedsięwzięć. Program zakłada 3 opcje:

Opcja 1

Opcja 2

Opcja 3

Kalkulator dofinansowania

NFOŚiGW przygotował także specjalny kalkulator, który umożliwia obliczenie szacunkowej dotacji możliwej do uzyskania przy realizacji zakładanego przedsięwzięcia.

Wskaźniki osiągnięcia celu programu

Założenia programu „Czyste Powietrze” mają być zrealizowane poprzez osiągnięcie poniższych wskaźników:

• 3 030 000 budynków/lokali mieszkalnych o poprawionej efektywności energetycznej;
• 3 000 000 wymienionych nieefektywnych źródeł ciepła na niskoemisyjne;
• 750 MWe dodatkowej zdolności wytwarzania energii elektrycznej z zainstalowanych mikroinstalacji fotowoltaicznych;
• ograniczenie zużycia energii końcowej o 38 100 000 MWh/rok;
• ograniczenie emisji pyłu o średnicy mniejszej niż 10 mikrometrów o 213 000 Mg/rok;
• ograniczenie emisji benzo-α-pirenu o 142 Mg/rok;
• zmniejszenie emisji CO2 o 14 200 000 Mg/rok.

Budżet programu oraz uzupełniające źródła finansowania

• 83,3 mld zł – dotacje (w tym udzielane w ramach programu Stop Smog), pożyczki dla gmin oraz termomodernizacyjna ulga podatkowa;
• 20 mld zł – kredyty udzielane przez banki.

Terminy i miejsce składania wniosków

Nabór wniosków jest ciągły aż do roku 2027. Szczegółowe terminy, sposób składania wniosków i ich rozpatrywania określone są w regulaminach naboru lub ogłoszeniu o naborze, które są zamieszczone na stronie internetowej właściwego terytorialnie WFOŚiGW.

Wnioski o dofinansowanie są rozpatrywane przez WFOŚiGW w terminie:

• do 30 dni od dnia wpływu wniosku o dotację,
• do 14 dni od dnia wpływu wniosku o dotację na częściową spłatę kapitału kredytu bankowego,

z zastrzeżeniem, że szczegółowy sposób postępowania z wnioskiem określa właściwy regulamin naboru.

Dodatkowe informacje

Dofinansowanie będzie udzielone każdemu Wnioskodawcy, który spełni warunki programu, aż do wyczerpania budżetu programu.

Lista banków udzielających kredytu objętego dofinansowaniem w ramach programu publikowana jest na stronie internetowej www.czystepowietrze.gov.pl oraz na stronach internetowych WFOŚiGW.

Listy gmin, które zawarły porozumienia w sprawie realizacji Programu publikowane są na stronach internetowych poszczególnych WFOŚiGW.

Program „Czyste Powietrze” a ulga termomodernizacyjna

Dotacje w ramach programu „Czyste Powietrze” można łączyć z termomodernizacyjną ulgą podatkową, obowiązującą od 1 stycznia 2019 r., tj. od wejścia w życie ustawy z dnia 9 listopada 2018 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (Dz. U. poz. 2246). W takim przypadku korzyści uzyskane przez Beneficjenta z tytułu obu mechanizmów finansowych wzajemnie się uzupełniają.

Szczegółowe informacje zawiera Załącznik nr 1 do Programu Priorytetowego Czyste Powietrze.

Pan Rafał posiada ponad 20-letnie doświadczenie w pozyskiwaniu środków dotacyjnych. W tym czasie uczestniczył w realizacji – przygotowaniu i rozliczaniu ponad 2.500 projektów dotacyjnych (inwestycyjnych, badawczo-rozwojowych, szkoleniowych, infrastrukturalnych, doradczych i społecznych), na łączną kwotę przekraczającą 1 mld zł.

Ekspert w zakresie pozyskiwania dofinansowań dla przedsiębiorstw – zarówno na rozpoczęcie prowadzenia działalności, jak i jej rozwój, ze źródeł krajowych, jak i UE. Pozyskiwał dotacje w ramach Lokalnych Grup Działania, Regionalnych Programów Operacyjnych, PARP, NCBiR, NFOŚ, WFOŚ i innych.

W ramach kompleksowego doradztwa pomaga w skonstruowaniu pomysłu na projekt, przygotowuje wszelką niezbędna dokumentację oraz koordynuje współpracę ze wszystkimi uczestnikami procesu (np. Uczelniami), kontaktuje się z Instytucjami oraz rozlicza projekty i pomaga w trakcie kontroli.

W kilku podmiotach pełni także funkcję Project Managera, wykorzystując swoje kompetencje i autorskie rozwiązania – wspomagał efektywnie prowadzić procesy inwestycyjne i biznesowe.

Swoje doświadczenie związane z tematyką dotacji przekłada również na realizację szkoleń i kursów w tym zakresie.

W przeszłości Pan Rafał obsługiwał takie jednostki jak: