Udostępnimy Ci kompletne procedury + szkolenieWszystko o ESG

Analiza podwójnej istotności

Analiza podwójnej istotności (ang. double materiality) to podejście stosowane w kontekście raportowania ESG, które uwzględnia zarówno finansowe, jak i pozafinansowe aspekty działalności firmy. Jest to kluczowe narzędzie do oceny, jak różne kwestie wpływają na firmę i jak działalność firmy wpływa na otoczenie zewnętrzne, takie jak środowisko, społeczeństwo czy gospodarka.

Czym jest podwójna istotność?

Analiza podwójnej istotności opiera się na dwóch wymiarach:

1. Istotność finansowa (financial materiality)
   Ocenia, w jaki sposób różne kwestie (np. zmiany regulacji, zmiany klimatyczne, oczekiwania konsumentów) mogą wpływać na wyniki finansowe firmy i jej zdolność do generowania zysków.
2. Istotność środowiskowo-społeczna (environmental and social materiality)
   Ocenia, jaki wpływ firma wywiera na środowisko naturalne, społeczeństwo oraz gospodarkę. Dotyczy to zarówno pozytywnego, jak i negatywnego wpływu, np. emisji CO₂, zarządzania odpadami, poszanowania praw pracowników czy wpływu na lokalne społeczności.

Dlaczego analiza podwójnej istotności jest ważna?

• Dostosowanie do regulacji – w Unii Europejskiej dyrektywa CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive) wymaga od firm uwzględnienia podwójnej istotności w raportach ESG.
• Zarządzanie ryzykiem i szansami – analiza pomaga firmom identyfikować kluczowe ryzyka i szanse wynikające z ich działalności i otoczenia biznesowego.
• Budowanie zrównoważonej strategii – uwzględnienie obu wymiarów istotności pozwala firmom działać w sposób bardziej odpowiedzialny i efektywny, zarówno z perspektywy biznesowej, jak i społecznej.
• Transparentność i zaufanie interesariuszy – raportowanie oparte na analizie podwójnej istotności wzmacnia zaufanie interesariuszy, takich jak inwestorzy, klienci czy społeczności lokalne.

Jak przeprowadzić analizę podwójnej istotności?

• Identyfikacja kluczowych kwestii → zidentyfikuj kwestie ESG, które mogą mieć wpływ na działalność firmy i jej otoczenie (np. zmiany klimatyczne, prawa pracownicze, innowacje technologiczne).
• Zaangażowanie interesariuszy → przeprowadź konsultacje z interesariuszami (klienci, inwestorzy, pracownicy, społeczności lokalne), aby zrozumieć ich perspektywy i priorytety.
• Ocena wpływu i istotności → określ, które kwestie są najbardziej istotne z perspektywy finansowej i środowiskowo-społecznej. Możesz wykorzystać matrycę istotności do wizualizacji wyników.
• Integracja z strategią firmy → włącz wyniki analizy do strategii ESG oraz bieżących działań operacyjnych firmy.
• Regularne monitorowanie → regularnie aktualizuj analizę, uwzględniając zmieniające się otoczenie regulacyjne, społeczne i rynkowe.

Przykład zastosowania:

Firma produkująca dobra konsumpcyjne może wykorzystać analizę podwójnej istotności, aby:

• Zidentyfikować wpływ zmian klimatycznych na dostawy surowców (istotność finansowa).
• Ocenić, jak jej łańcuch dostaw wpływa na lokalne społeczności i środowisko (istotność środowiskowo-społeczna).

Dzięki temu może wdrożyć działania minimalizujące ryzyko i maksymalizujące korzyści, np. poprzez inwestycje w zrównoważone materiały.

Analiza podwójnej istotności pozwala firmom działać świadomie w obu wymiarach: finansowym i środowiskowo-społecznym. Jest fundamentem dla nowoczesnego zarządzania ESG, szczególnie w obliczu rosnących wymagań regulacyjnych i oczekiwań interesariuszy.

Mapowanie interesariuszy

Aby skutecznie realizować cele ESG, kluczowe jest mapowanie interesariuszy. Proces ten polega na identyfikacji i analizie osób oraz podmiotów mających wpływ na działalność firmy lub będących pod jej wpływem. Może dotyczyć to również zależności związanych z konkretnym projektem lub inicjatywą. Mapa interesariuszy (stakeholder map) to narzędzie służące do wizualnego uporządkowania i analizy tych osób oraz podmiotów.

Jest to kluczowe narzędzie w zarządzaniu projektami i strategii biznesowej, które pomaga lepiej zrozumieć relacje i potrzeby kluczowych interesariuszy oraz umożliwia bardziej efektywne zarządzanie ich oczekiwaniami, co przekłada się na efektywniejsze zarządzanie relacjami oraz budowanie trwałych, pozytywnych więzi z otoczeniem. Mapowanie interesariuszy wspiera również proces raportowania ESG, umożliwiając transparentne i rzetelne przedstawienie działań firmy w obszarze zrównoważonego rozwoju.

Kim są interesariusze?

Interesariusze to osoby lub organizacje, które mają wpływ na projekt lub przedsiębiorstwo. Ich wpływ może być zarówno realny, jak i potencjalny i obejmuje reakcje, opinie, negocjacje czy rekomendacje.

Interesariuszy można podzielić na dwie główne grupy:

• Wewnętrzni – np. pracownicy, menedżerowie, właściciele, którzy są bezpośrednio zaangażowani w projekt.
• Zewnętrzni – osoby i organizacje, które mogą być dotknięte przez projekt, ale nie biorą w nim bezpośredniego udziału (np. klienci, dostawcy, regulatorzy).

Warto zauważyć, że w zależności od mocy wpływu i stopnia zaangażowania, interesariusze mogą być sklasyfikowani w cztery podstawowe kategorie:

1. Duży wpływ, małe zainteresowanie – kluczowi decydenci, np. inwestorzy.
2. Mały wpływ, duże zainteresowanie – użytkownicy końcowi, klienci.
3. Duży wpływ, duże zainteresowanie – osoby, które mają duży wpływ na sukces projektu i są nim mocno zainteresowane (np. kluczowi partnerzy, liderzy projektów).
4. Mały wpływ, małe zainteresowanie – osoby, które są mniej zaangażowane i mają mały wpływ na projekt.

Kluczowe grupy interesariuszy w firmach:

• Klienci – mają wpływ na popyt na produkty i usługi firmy.
• Pracownicy – kluczowi dla realizacji strategii i codziennej działalności.
• Inwestorzy i akcjonariusze – zainteresowani stabilnością finansową i zyskownością.
• Dostawcy i partnerzy biznesowi – wpływają na łańcuch dostaw oraz jakość produktów/usług.
• Społeczności lokalne – mogą wpływać na wizerunek i funkcjonowanie firmy w danym regionie.
• Władze i regulatorzy – mają wpływ na zgodność z prawem i przestrzeganie regulacji.
• Media i organizacje pozarządowe (NGO) – kształtują opinię publiczną na temat działalności firmy.

Źródło: https://www.edrawsoft.com/templates/pdf/stakeholder-map.pdf

Cele mapowania interesariuszy to m. in.:

• Identyfikacja, kto jest kluczowy dla sukcesu firmy/projektu/inicjatywy.
• Zrozumienie wzajemnych wpływów (jak firma/projekt/inicjatywa wpływa na interesariuszy i odwrotnie).
• Segmentacja interesariuszy w celu opracowania odpowiednich strategii współpracy.
• Skuteczne zarządzanie relacjami i minimalizacja ryzyka konfliktów.

Etapy mapowania interesariuszy:

1. Identyfikacja interesariuszy:
   • Zastanowienie się, kto może być zainteresowany lub zaangażowany w projekt, np. klienci, pracownicy, partnerzy biznesowi, społeczność lokalna, władze czy media.
2. Analiza interesariuszy:
   • Zrozumienie, jakie są ich potrzeby, oczekiwania, interesy i poziom zaangażowania.
   • Ocena wpływu interesariuszy na projekt i odwrotnie (kto ma największy wpływ i kto jest najbardziej dotknięty).
3. Segmentacja i kategoryzacja:
   • Klasyfikacja interesariuszy na podstawie takich kryteriów, jak:
     • Poziom wpływu (duży, średni, mały).
     • Poziom zainteresowania (wysoki, średni, niski).
   • Najczęściej stosuje się macierz interesariuszy, np.:
     • Duży wpływ, duże zainteresowanie → Wysoki priorytet, wymagają bliskiej współpracy.
     • Mały wpływ, małe zainteresowanie → Niski priorytet, informowanie okazjonalne.

Podstawowa macierz interesów i wpływów jest prostym narzędziem służącym ocenie ilości pracy, którą trzeba poświęcić na współpracę z interesariuszem.

4. Tworzenie strategii zarządzania interesariuszami:
   • Planowanie działań, które będą odpowiadały na potrzeby i oczekiwania poszczególnych grup, np. konsultacje, kampanie informacyjne czy regularne raportowanie.
5. Wizualizacja:
   • Tworzenie map interesariuszy w formie diagramów lub tabel, które pomagają w szybkim przeglądzie ich roli i relacji z firmą/projektem/inicjatywą.

Korzyści z mapowania interesariuszy obejmują m. in.:

1. 1. • Lepsze zarządzanie relacjami i komunikacją.
      • Unikanie konfliktów poprzez uwzględnianie potrzeb różnych grup.
      • Skuteczniejsze alokowanie zasobów i priorytetów.
      • Budowanie zaangażowania i wsparcia dla firmy/projektu/inicjatywy.

W efekcie mapowanie interesariuszy pomaga podejmować bardziej świadome decyzje oraz zwiększa szanse na sukces projektu czy inicjatywy.

Przykład zastosowania:

Jeśli firma planuje wdrożenie strategii ESG, mapowanie interesariuszy może pomóc w identyfikacji kluczowych grup, takich jak lokalna społeczność, organizacje ekologiczne czy inwestorzy, którzy wspierają działania zrównoważone. Dzięki temu firma może lepiej dostosować swoje działania i komunikaty do oczekiwań każdej z tych grup.

Mapowanie interesariuszy to narzędzie, które pozwala firmom działać bardziej świadomie, odpowiedzialnie i z myślą o długoterminowym sukcesie.

Źródło: opracowanie własne

Korzyści z mapowania interesariuszy obejmują m. in.:

1. 1. • Lepsze zarządzanie relacjami i komunikacją.
      • Unikanie konfliktów poprzez uwzględnianie potrzeb różnych grup.
      • Skuteczniejsze alokowanie zasobów i priorytetów.
      • Budowanie zaangażowania i wsparcia dla firmy/projektu/inicjatywy.

W efekcie mapowanie interesariuszy pomaga podejmować bardziej świadome decyzje oraz zwiększa szanse na sukces projektu czy inicjatywy.

Przykład zastosowania:

Jeśli firma planuje wdrożenie strategii ESG, mapowanie interesariuszy może pomóc w identyfikacji kluczowych grup, takich jak lokalna społeczność, organizacje ekologiczne czy inwestorzy, którzy wspierają działania zrównoważone. Dzięki temu firma może lepiej dostosować swoje działania i komunikaty do oczekiwań każdej z tych grup.

Mapowanie interesariuszy to narzędzie, które pozwala firmom działać bardziej świadomie, odpowiedzialnie i z myślą o długoterminowym sukcesie.

Dyrektywa CSRD (dyrektywa w sprawie sprawozdawczości przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju – ang. Corporate Sustainability Reporting Directive)

Dyrektywa CSRD to akt prawny Unii Europejskiej, który ma na celu zwiększenie przejrzystości i wiarygodności informacji o zrównoważonym rozwoju przekazywanych przez przedsiębiorstwa i inne organizacje. Jest ona rozwinięciem wcześniejszej Dyrektywy NFRD (Non-Financial Reporting Directive) i wprowadza bardziej szczegółowe oraz wymagające regulacje dotyczące raportowania niefinansowego.

Dyrektywa CSRD została przyjęta przez Parlament Europejski i Radę UE w grudniu 2022 roku i weszła w życie w lipcu 2023 roku. Państwa członkowskie miały 18 miesięcy na implementację przepisów dyrektywy do porządku krajowego. Polska ustawa została już uchwalona i przyjęta 6 grudnia 2024 roku. Nowe wymagania raportowania będą wprowadzane stopniowo w czterech etapach, w których przedsiębiorstwa będą musiały przedstawić raporty zgodnie z określonym harmonogramem. Pierwszy etap zaczyna obowiązywać już w 2025 roku, a następne będą wdrażane co rok, aż do 2029 roku.

Dyrektywa CSRD nakłada obowiązek raportowania w zakresie zrównoważonego rozwoju na następujące podmioty:

• duże spółki: wszystkie duże spółki, niezależnie od tego, czy są one notowane na giełdzie, czy też nie;
• małe i średnie spółki giełdowe: mniejsze spółki, które są notowane na giełdzie i spełniają określone kryteria, takie jak wielkość przychodów lub liczba pracowników;
• unijne jednostki zależne: jednostki zależne, które podlegają pod dyrektywę CSRD w związku z ich dominującymi spółkami z krajów trzecich.

Raportowanie w zakresie zrównoważonego rozwoju na podstawie dyrektywy CSRD powinno być przygotowane w oparciu o Europejskie Standardy Sprawozdawczości w zakresie Zrównoważonego Rozwoju (ESRS). Dyrektywa CSRD nakłada również obowiązek audytowania raportów ESG.

Dyrektywa CSRD jest ważną inicjatywą, która ma na celu zwiększenie przejrzystości i wiarygodności informacji o zrównoważonym rozwoju przekazywanych przez przedsiębiorstwa i inne organizacje. Dyrektywa może pomóc organizacjom w poprawie ich wpływu na środowisko i społeczeństwo.

Najważniejsze zmiany, które wprowadza dyrektywa CSRD, to m.in.:

• rozszerzenie zakresu podmiotów objętych obowiązkiem raportowania,
• rozszerzenie zakresu raportowania,
• nałożenie obowiązku audytowania raportów ESG.

Przeczytaj również nasz artykuł, w którym omawiamy nowe zasady raportowania w zakresie zrównoważonego rozwoju przez przedsiębiorstwa: https://doradcy365.pl/dyrektywa-csrd-nowe-regulacje-wprowadzone-przez-sejm/

GHG Protocol (Protokół Gazów Cieplarnianych – ang. Greenhouse Gas Protocol)

GHG Protocol to globalny zestaw standardów i wytycznych opracowany przez dwie organizacje non-profit: Światowy Instytut Zasobów Naturalnych (World Resources Institute – WRI) oraz Światową Radę Biznesu na rzecz Zrównoważonego Rozwoju (World Business Council for Sustainable Development – WBCSD).

Protokół ten jest powszechnie uznawanym i szeroko stosowanym narzędziem do rachunkowości i raportowania emisji gazów cieplarnianych. Oferuje on standardy i metody pomiaru, zarządzania oraz raportowania emisji gazów cieplarnianych, które mogą być wykorzystywane przez przedsiębiorstwa, rządy i inne organizacje.

GHG Protocol zapewnia organizacjom ramy do pomiaru i raportowania ich emisji gazów cieplarnianych w sposób spójny i przejrzysty. Jest wykorzystywany przez przedsiębiorstwa wszystkich rozmiarów, rządy i inne organizacje na całym świecie do śledzenia postępów w kierunku celów klimatycznych.

GHG Protocol definiuje trzy zakresy emisji GHG dla organizacji:

• Zakres 1: Emisje bezpośrednie z posiadanych lub kontrolowanych przez organizację obiektów, takich jak emisje ze spalania paliw, emisje z procesów przemysłowych i emisje z utylizacji odpadów.
• Zakres 2: Emisje pośrednie z wytwarzania energii elektrycznej, cieplnej, pary technologicznej lub chłodu nabywanej lub dostarczanej z zewnątrz.
• Zakres 3: Pozostałe pośrednie emisje związane z łańcuchem wartości organizacji, takie jak emisje z transportu, podróży służbowych, zakupionych towarów i usług oraz działalności inwestycyjnej.

W wielu krajach organizacje są zobowiązane do raportowania emisji GHG w zakresie 1 i 2. Raportowanie emisji w zakresie 3 jest dobrowolne, ale coraz więcej organizacji decyduje się na jego stosowanie. Jest również wykorzystywany przez wiele organizacji do wspierania ich strategii w zakresie zmian klimatu i do śledzenia postępów w kierunku celów redukcji emisji.

GHG Protocol dostarcza szeregu standardów do pomiaru i raportowania emisji GHG. Najważniejsze z nich to:

• Standard rachunkowości i sprawozdawczości korporacyjnej (Standard korporacyjny) (ang. Corporate Accounting and Reporting Standard (Corporate Standard)): Standard ten określa, jak organizacje powinny obliczać i raportować swoje emisje GHG.
• Standard rachunkowości i sprawozdawczości zakresu 1 i 2 (Standard zakresu 1 i 2) (ang. Scope 1 and 2 Accounting and Reporting Standard (Scope 1 and 2 Standard)): Standard ten określa, jak organizacje powinny obliczać i raportować swoje emisje GHG w zakresie 1 i 2.
• Standard rachunkowości i sprawozdawczości zakresu 3 (Standard zakresu 3) (ang. Scope 3 Accounting and Reporting Standard (Scope 3 Standard)): Standard ten określa, jak organizacje powinny obliczać i raportować swoje emisje GHG w zakresie 3.

Przykłady emisji w poszczególnych zakresach:

Standard rachunkowości i sprawozdawczości korporacyjnej GHG Protocol

Zestawienie zakresów protokołu GHG i emisji w ramach łańcucha wartości

Źródło: https://ghgprotocol.org/sites/default/files/standards/Corporate-Value-Chain-Accounting-Reporing-Standard_041613_2.pdf

ESRS (Europejskie Standardy Sprawozdawczości Zrównoważonego Rozwoju – ang. European Sustainability Reporting Standards)

ESRS to zestaw standardów opracowanych w celu ułatwienia organizacjom raportowania informacji związanych z zrównoważonym rozwojem. Zostały opracowane przez Europejską Radę ds. Norm Rachunkowości (EFRAG) we współpracy z innymi organizacjami i interesariuszami.

31 lipca 2023 r. Komisja Europejska przyjęła rozporządzenie delegowane przyjmujące Europejskie Standardy Sprawozdawczości Zrównoważonego Rozwoju. Jest to pierwszy zestaw 12 uniwersalnych standardów, który obejmuje:

• 2 standardy przekrojowe, oraz
• 10 standardów tematycznych:
  • 5 standardów dotyczących kwestii środowiskowych,
  • 4 standardy dotyczące kwestii społecznych, oraz
  • 1 standard dotyczący kwestii zarządczych.

Standardy te będę musiały być zastosowane przez pierwszą grupę jednostek do sprawozdawczości zrównoważonego rozwoju za 2024 r. Obowiązek ich stosowania wynika z dyrektywy 2022/2464 w odniesieniu do sprawozdawczości przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju.

OBSZAR ŚRODOWISKO (E), m. in.:

• Emisja gazów cieplarnianych:
  • łączna suma emisji,
  • ilość emisji na jednostkę aktywności gospodarczej,
  • zarządzanie emisjami,
  • udział energii odnawialnej w miksie energetycznym,
  • emisje pośrednie (Scope 3).
• Zużycie energii:
  • łączna ilość zużytej energii,
  • efektywność energetyczna,
  • inwestycje w odnawialne źródła energii,
  • audyty energetyczne,
  • redukcja zużycia energii.
• Ryzyko i korzyści związane z klimatem:
  • ocena ryzyka klimatycznego,
  • strategie adaptacji do zmian klimatu,
  • redukcja śladu węglowego,
  • plany dekarbonizacji,
  • wpływ na zmiany klimatyczne.
• Zużycie wody i zarządzanie zasobami wodnymi:
  • całkowite zużycie wody,
  • strategie zarządzania wodą,
  • recykling wody,
  • redukcja zużycia wody,
  • ochrona zasobów wodnych.
• Wpływ na bioróżnorodność:
  • ochrona ekosystemów,
  • programy ochrony bioróżnorodności,
  • ocena wpływu na bioróżnorodność,
  • zarządzanie terenami zielonymi,
  • współpraca z organizacjami ekologicznymi.
• Generowanie zanieczyszczeń i odpadów:
  • zarządzanie odpadami,
  • recykling i odzysk materiałów,
  • zmniejszenie produkcji odpadów,
  • kontrola zanieczyszczeń,
  • odpowiedzialne zarządzanie chemikaliami.

OBSZAR SPOŁECZNY (S), m. in.:

• Różnorodność w organach:
  • polityki różnorodności,
  • wsparcie dla mniejszości,
  • programy równościowe,
  • monitorowanie różnorodności,
  • działania na rzecz inkluzji.
• Wskaźnik równości wynagrodzeń:
  • polityki wynagrodzeń,
  • transparentność płacowa,
  • audyty wynagrodzeń,
  • programy równouprawnienia płac,
  • raportowanie różnic płacowych.
• Ilość odejść z miejsc pracy:
  • analiza przyczyn odejść,
  • programy retencyjne,
  • badania satysfakcji pracowników,
  • ścieżki kariery i rozwój,
  • polityki rekrutacyjne.
• Wolność zrzeszania się:
  • wsparcie dla związków zawodowych,
  • przestrzeganie praw pracowniczych,
  • dialog społeczny,
  • udział pracowników w zarządzaniu,
  • konsultacje pracownicze.
• Wolność negocjacji zbiorowych:
  • umowy zbiorowe,
  • negocjacje z pracownikami,
  • polityki negocjacji zbiorowych,
  • wsparcie dla organizacji pracowniczych,
  • ocena efektywności negocjacji.
• BHP:
  • polityki bezpieczeństwa i higieny pracy,
  • szkolenia BHP,
  • monitorowanie incydentów,
  • środki ochrony osobistej,
  • programy prewencyjne.
• Polityka człowieka:
  • etyka biznesu,
  • prawa człowieka,
  • ochrona przed dyskryminacją,
  • programy wsparcia dla pracowników,
  • ochrona prywatności.

OBSZAR ŁADU KORPORACYJNEGO (G), m. in.:

• Struktura organów zarządczych:
  • transparentność zarządzania,
  • podział ról i odpowiedzialności,
  • ocena efektywności zarządu,
  • szkolenia dla członków zarządu,
  • zarządzanie ryzykiem.
• Kodeks etyki:
  • polityki etyczne,
  • szkolenia etyczne,
  • monitoring zgodności,
  • procedury antydyskryminacyjne,
  • działania korygujące.
• Polityka antykorupcyjna:
  • procedury antykorupcyjne,
  • audyty antykorupcyjne,
  • programy szkoleniowe,
  • zasady zgłaszania korupcji,
  • współpraca z organami ścigania.
• Mechanizmy zgłaszania naruszeń:
  • systemy whistleblowing,
  • ochrona sygnalistów,
  • procedury zgłaszania,
  • badanie zgłoszeń,
  • działania naprawcze.
• Polityka ochrony danych:
  • zgodność z RODO,
  • zabezpieczenia danych,
  • audyty ochrony danych,
  • szkolenia z zakresu ochrony danych,
  • procedury reakcji na naruszenia.

Taksonomia

Taksonomia to potoczna nazwa nowego aktu prawnego Unii Europejskiej, tj. rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/852 z dnia 18 czerwca 2020 r. w sprawie ustanowienia ram ułatwiających zrównoważone inwestycje. Jest to kluczowy element unijnej strategii na rzecz zrównoważonego rozwoju, który ma na celu ukierunkowanie inwestycji na działania, które przyczyniają się do ochrony środowiska i klimatu.

Rozporządzenie w sprawie taksonomii UE określa sześć celów środowiskowych, które muszą być osiągnięte przez działalność gospodarczą, aby została uznana za zrównoważoną:

• łagodzenie zmian klimatu: redukcja emisji gazów cieplarnianych i adaptacja do zmian klimatu;
• przystosowanie się do skutków zmian klimatu, takich jak podnoszenie się poziomu morza lub ekstremalne zjawiska pogodowe;
• zrównoważone wykorzystywanie i ochrona zasobów wodnych i morskich;
• przejście na gospodarkę o obiegu zamkniętym: zmniejszenie ilości odpadów i zanieczyszczeń;
• zapobieganie zanieczyszczeniu i kontrola zanieczyszczeń;
• ochrona i odbudowa bioróżnorodności i ekosystemów.

Każdy cel środowiskowy jest podzielony na szereg kategorii i kryteriów, które określają, jakie działania są uznawane za zrównoważone. Działalność gospodarcza musi spełnić wszystkie wymagania określone dla danego celu środowiskowego, aby zostać uznana za zrównoważoną.

Taksonomia UE jest wykorzystywana przez różne podmioty, w tym instytucje finansowe, inwestorów i przedsiębiorstwa. Instytucje finansowe wykorzystują taksonomię do klasyfikacji inwestycji w celu zapewnienia, że są one zgodne z ich zobowiązaniami dotyczącymi zrównoważonego rozwoju. Inwestorzy wykorzystują taksonomię do podejmowania decyzji o inwestowaniu w zrównoważone działania gospodarcze. Przedsiębiorstwa wykorzystują taksonomię do identyfikacji i promowania swoich zrównoważonych działań.

Norma PN-EN ISO 14064

Norma PN-EN ISO 14064 to norma międzynarodowa dotycząca pomiaru, raportowania i weryfikacji emisji gazów cieplarnianych (GHG). Została opracowana przez Międzynarodową Organizację Normalizacyjną (ISO) i jest oparta na standardach GHG Protocol.

Norma ta składa się z trzech części:

• PN-EN ISO 14064-1: określa wymagania i wskazówki dotyczące projektowania, opracowywania, zarządzania, raportowania i weryfikacji zapasów GHG organizacji;
• PN-EN ISO 14064-2: określa wymagania i wskazówki dotyczące pomiaru i raportowania emisji GHG z działalności organizacji;
• PN-EN ISO 14064-3: określa wymagania i wskazówki dotyczące weryfikacji i walidacji oświadczeń dotyczących GHG.

Norma PN-EN ISO 14064 jest stosowana przez przedsiębiorstwa, organizacje rządowe i inne podmioty do pomiaru, raportowania i weryfikacji emisji GHG. Pomaga ona organizacjom w rozumieniu swojego wpływu na środowisko i w podejmowaniu działań w celu jego zmniejszenia.

Wymagania normy PN-EN ISO 14064

Norma PN-EN ISO 14064 określa następujące wymagania dla pomiaru, raportowania i weryfikacji emisji GHG:

• przejrzystość: proces powinien być przejrzysty, aby użytkownicy mogli zrozumieć, jak zostały one obliczone;
• kompatybilność: proces powinien być zgodny z międzynarodowymi standardami, takimi jak GHG Protocol;
• dokładność: proces powinien być dokładny, aby zapewnić wiarygodność danych;
• konsekwencja: proces powinien być konsekwentny w czasie, aby umożliwić porównywanie wyników;
• czasowość: proces powinien być przeprowadzany w regularnych odstępach czasu, aby zapewnić aktualność danych.

Istnieją dwa główne rodzaje raportów ESG:

• raporty zgodne ze standardami międzynarodowymi, takie jak GRI (Global Reporting Initiative) lub SASB (Sustainability Accounting Standards Board);
• raporty niestandardowe, które są opracowywane przez firmy na podstawie własnych potrzeb i celów.

Najpopularniejsze standardy raportowania ESG wykorzystywane przez firmy to:

• GRI (Global Reporting Initiative) – międzynarodowy standard raportowania zrównoważonego rozwoju, który obejmuje szeroki zakres zagadnień ESG;
• SASB (Sustainability Accounting Standards Board) – standard raportowania zrównoważonego rozwoju opracowany dla firm z sektora prywatnego;
• CDP (Carbon Disclosure Project) – standard raportowania emisji gazów cieplarnianych;
• TCFD (Task Force on Climate-related Financial Disclosures) – standard raportowania ryzyka związanego ze zmianami klimatu.

Ślad węglowy

W ramach standardu zakresu 3 GHG Protocol ujęty będzie musiał także zostać ślad węglowy w całym łańcuchu dostaw. To oznacza, że każda firma, która współpracuje z dużym podmiotem objętym raportowaniem będzie musiała określić swój ślad węglowy.

Ślad węglowy to miara całkowitej emisji gazów cieplarnianych wywołanych bezpośrednio lub pośrednio przez daną osobę, organizację, wydarzenie lub produkt. Jest to rodzaj śladu ekologicznego, który obejmuje emisje dwutlenku węgla, metanu, podtlenku azotu i innych gazów szklarniowych wyrażone w ekwiwalencie dwutlenku węgla (CO₂e).

Ślad węglowy można podzielić na trzy zakresy:

• zakres 1: emisje bezpośrednie, które pochodzą z własności lub operacji danej osoby, organizacji, wydarzenia lub produktu, np. emisje z działalności przemysłowej, transportu i ogrzewania;
• zakres 2: emisje pośrednie, które pochodzą z zakupu energii elektrycznej, ciepła i chłodu;
• zakres 3: emisje pośrednie, które powstają w wyniku działalności danej osoby, organizacji, wydarzenia lub produktu, ale nie są bezpośrednio nimi kontrolowane, np. emisje z podróży służbowych, zakupów towarów i usług oraz wytwarzania odpadów.

Rodzaje śladu węglowego:

Przykłady:

Przykładem śladu węglowego organizacji może być ślad węglowy firmy produkującej samochody. Ten ślad węglowy będzie obejmował emisje bezpośrednie z produkcji samochodów, takie jak emisje z fabryk, oraz emisje pośrednie z transportu samochodów do dealerów i z użytkowania samochodów przez klientów.

Przykładem śladu węglowego produktu może być ślad węglowy samochodu. Ten ślad węglowy będzie obejmował emisje bezpośrednie z produkcji samochodu, takie jak emisje z fabryki, oraz emisje pośrednie z transportu samochodu do dealera i z użytkowania samochodu przez klienta.

Ocena śladu węglowego

Ocena śladu węglowego ponieważ pomaga zrozumieć wpływ, jaki działalność organizacji wywiera na środowisko. Pozwala również identyfikować obszary, w których można podjąć działania w celu zmniejszenia śladu węglowego.

Ocena śladu węglowego organizacji może być przeprowadzona na różnych poziomach szczegółowości, w zależności od potrzeb. Na przykład, ocena może obejmować tylko emisje bezpośrednie, lub może obejmować również emisje pośrednie. Ocena może być przeprowadzona przez wewnętrzne zespoły organizacji lub przez zewnętrzne firmy konsultingowe.

Ocena śladu węglowego produktu może być przeprowadzona za pomocą różnych metod. Jedną z metod jest wykorzystanie standardu Life Cycle Assessment (LCA). LCA to metoda oceny wpływu produktu na środowisko w całym cyklu jego życia, od wydobycia surowców do utylizacji.

LCA (Ocena Cyklu Życia – ang. Life Cycle Assessment)

LCA to ocena cyklu życia produktu, procesu lub usługi. Jest to metodologia, która pozwala na identyfikację, kwantyfikację i ocenę potencjalnych wpływów na środowisko powiązanych z wszystkimi etapami cyklu życia produktu, od pozyskania surowców, przez produkcję, dystrybucję, użytkowanie, aż po utylizację.

LCA jest kompleksowym narzędziem, które może być wykorzystywane do podejmowania decyzji dotyczących zrównoważonego rozwoju produktów, procesów i usług. Może być również wykorzystywana do porównywania różnych produktów lub usług pod kątem ich wpływu na środowisko.

LCA składa się z czterech głównych etapów:

1. Określenie celów i zakresu badania: określenie podmiotu oceny (np. produkt, proces lub usługa) oraz określenie aspektów środowiskowych, które mają być uwzględnione (np. emisje gazów cieplarnianych, zużycie wody, wpływ na bioróżnorodność).
2. Inwentaryzacja: identyfikacja i kwantyfikacja wszystkich wejść i wyjść związanych z cyklem życia produktu, procesu lub usługi. Wejścia to surowce, energia i inne zasoby, które są wykorzystywane, a wyjścia to produkty, odpady i emisje.
3. Ocena oddziaływania: ocena wpływu wejść i wyjść zidentyfikowanych na etapie inwentaryzacji na środowisko. Ocena oddziaływania może być przeprowadzona na podstawie różnych kryteriów, takich jak emisje gazów cieplarnianych, zużycie wody, wpływ na bioróżnorodność.
4. Interpretacja wyników oceny oddziaływania i wyciągnięcie wniosków. Wnioski powinny być sformułowane w sposób jasny i zrozumiały, aby mogły być wykorzystane do podejmowania decyzji dotyczących zrównoważonego rozwoju.

LCA jest coraz bardziej popularnym narzędziem, które jest wykorzystywane przez przedsiębiorstwa, organizacje rządowe i inne podmioty do oceny wpływu ich produktów, procesów i usług na środowisko. LCA może pomóc w podejmowaniu decyzji, które przyczyniają się do ochrony środowiska i promowania zrównoważonego rozwoju.

W przypadku organizacji i przedsiębiorstw ocena śladu węglowego jest bardziej złożonym procesem. Wymaga ona szczegółowego gromadzenia danych dotyczących emisji gazów cieplarnianych z różnych źródeł. Dane te mogą być zbierane przez pracowników organizacji lub przez zewnętrznych konsultantów.

Obecnie istnieje wiele metod obliczania śladu węglowego. Najczęściej stosowaną metodą jest metoda GHG Protocol, która dzieli emisje na trzy zakresy:

• Zakres 1: Emisje bezpośrednio kontrolowane przez daną organizację, takie jak emisje z procesów produkcyjnych, spalania paliw w budynkach i pojazdach służbowych.
• Zakres 2: Emisje pośrednio kontrolowane przez daną organizację, takie jak emisje z energii elektrycznej i ciepła zakupionych od zewnętrznych dostawców.
• Zakres 3: Emisje pośrednio związane z działalnością danej organizacji, takie jak emisje związane z transportem towarów i usług, podróżami służbowymi, wytwarzaniem odpadów itp.

Metoda GHG Protocol opiera się na następujących krokach:

1. Identyfikacja źródeł emisji: W pierwszym kroku należy zidentyfikować wszystkie źródła emisji gazów cieplarnianych, które są związane z działalnością danej organizacji. Źródła emisji można podzielić na trzy zakresy, zgodnie z metodą GHG Protocol.
2. Oszacowanie wielkości emisji: Po zidentyfikowaniu źródeł emisji należy oszacować wielkość emisji z każdego źródła. Do oszacowania emisji można wykorzystać różne metody, w tym metody oparte na danych historycznych, metodach szacunkowych i metodach eksperymentalnych.
3. Sumowanie emisji: Po oszacowaniu wielkości emisji z każdego źródła należy je zsumować, aby uzyskać całkowitą wielkość śladu węglowego.

Oprócz metody GHG Protocol istnieje wiele innych metod obliczania śladu węglowego. Do najpopularniejszych metod należą:

1. Metoda PAS 2050: Jest to metoda obliczania śladu węglowego produktów i usług, która opiera się na koncepcji życia produktu, uwzględniającej wszystkie emisje związane z cyklem życia produktu, od wydobycia surowców po utylizację.
2. Metoda ISO 14067: Jest to metoda obliczania śladu węglowego produktów. Metoda ISO 14067 jest podobna do metody PAS 2050, ale skupia się wyłącznie na produktach.
3. Metoda online: Dostępne są również liczne kalkulatory śladu węglowego online. Kalkulatory te umożliwiają obliczenie śladu węglowego osób, gospodarstw domowych i organizacji.

Metoda PAS 2050

Specyfikacja PAS 2050 to międzynarodowy standard, który określa wymagania dotyczące oceny emisji gazów cieplarnianych (GHG) w cyklu życia towarów i usług. Standard został opracowany przez British Standards Institution (BSI) i jest zgodny z kluczowymi technikami i zasadami oceny cyklu życia.

Celem Specyfikacji PAS 2050 jest zapewnienie spójnego i wiarygodnego sposobu obliczania emisji GHG w cyklu życia towarów i usług. Standard ma na celu pomóc przedsiębiorstwom, organizacjom i rządom w zmniejszaniu emisji GHG i przyczynianiu się do ochrony środowiska i klimatu.

Specyfikacja PAS 2050 obejmuje następujące elementy:

• Definicje i zakres: Standard definiuje pojęcia związane z emisjami GHG i określa zakres jego zastosowania.
• Metodyka obliczania: Standard określa metodykę obliczania emisji GHG w cyklu życia.
• Dane i źródła danych: Standard określa wymagania dotyczące danych i źródeł danych.
• Weryfikacja i walidacja: Standard określa wymagania dotyczące weryfikacji i walidacji wyników obliczeń.

Specyfikacja PAS 2050 jest stosowana przez przedsiębiorstwa, organizacje i rządy na całym świecie. Standard jest wykorzystywany do obliczania emisji GHG w różnych sektorach gospodarki, w tym w energetyce, przemyśle, transporcie i budownictwie.

Metoda ISO 14067

Metoda ISO 14067 to międzynarodowy standard, który określa zasady i wymagania dotyczące kwantyfikacji i raportowania śladu węglowego produktu (CFP). Standard jest zgodny z normami ISO 14040 i ISO 14044 dotyczącymi oceny cyklu życia (LCA).

Metoda ISO 14067 obejmuje następujące etapy:

1. Identyfikacja granic produktu: Na tym etapie określa się, które procesy i czynności są objęte śladem węglowym produktu.
2. Inwentaryzacja emisji i usunięć gazów cieplarnianych: Na tym etapie identyfikuje się i kwantyfikuje wszystkie emisje i usunięcia gazów cieplarnianych związane z produktem.
3. Ocena wpływu na zmiany klimatu: Na tym etacie przelicza się emisje i usunięcia gazów cieplarnianych na ich ekwiwalenty CO₂.
4. Raportowanie wyników: Na tym etapie opracowuje się raport ze śladu węglowego produktu, który zawiera informacje o granicach produktu, inwentaryzacji emisji i usunięć gazów cieplarnianych oraz ocenie wpływu na zmiany klimatu.

Metoda ISO 14067 jest ważnym narzędziem, które może pomóc w zmniejszaniu emisji GHG i przyczynić się do ochrony środowiska i klimatu. Standard zapewnia spójny i wiarygodny sposób obliczania śladu węglowego produktów, co pozwala na porównywanie wyników z różnych źródeł.

Metoda online

Metoda online to sposób obliczania śladu węglowego, który wykorzystuje internet i narzędzia online. Metoda ta jest prosta i szybka w użyciu, ponieważ nie wymaga od użytkownika specjalistycznej wiedzy ani umiejętności.

Dostępne są liczne narzędzia online do obliczania śladu węglowego. Narzędzia te mogą być wykorzystywane do obliczania śladu węglowego produktów, usług, gospodarstw domowych, przedsiębiorstw lub nawet całych krajów.

Metoda online ma kilka zalet:

• Jest prosta i szybka w użyciu.
• Nie wymaga od użytkownika specjalistycznej wiedzy ani umiejętności.
• Jest dostępna dla każdego.

Metoda online ma również kilka wad:

• Wyniki obliczeń mogą być mniej dokładne niż wyniki obliczeń przeprowadzonych za pomocą metody opartej na standardach międzynarodowych.
• Narzędzie online może nie uwzględniać wszystkich czynników, które wpływają na ślad węglowy.

Przykłady narzędzi online do obliczania śladu węglowego:

• Carbon Footprint Calculator: Narzędzie online do obliczania śladu węglowego produktów, usług, gospodarstw domowych, przedsiębiorstw i krajów.
• MyClimate: Narzędzie online do obliczania śladu węglowego produktów, usług, gospodarstw domowych i przedsiębiorstw.
• The Footprint Company: Narzędzie online do obliczania śladu węglowego produktów, usług, gospodarstw domowych, przedsiębiorstw i krajów.

Oto kilka wskazówek dotyczących korzystania z metody online do obliczania śladu węglowego:

• Wybierz narzędzie online, które jest odpowiednie dla Twoich potrzeb. Niektóre narzędzia online są przeznaczone do obliczania śladu węglowego produktów, inne do obliczania śladu węglowego usług, gospodarstw domowych, przedsiębiorstw lub krajów.
• Przeczytaj uważnie instrukcje obsługi narzędzia online. Instrukcja obsługi zawiera informacje o tym, jak korzystać z narzędzia i jakie dane są wymagane do obliczenia śladu węglowego.
• Upewnij się, że narzędzie online uwzględnia wszystkie czynniki, które wpływają na ślad węglowy. Niektóre narzędzia online mogą nie uwzględniać wszystkich czynników, które wpływają na ślad węglowy, takich jak emisje gazów cieplarnianych związane z transportem, produkcją energii elektrycznej lub użytkowaniem produktów.

Redukcja CO2

Redukcja emisji CO₂ to proces zmniejszania ilości dwutlenku węgla (CO₂) emitowanego do atmosfery. Gazy cieplarniane, takie jak CO₂, zatrzymują ciepło w atmosferze, co prowadzi do globalnego ocieplenia.

Istnieje wiele sposobów na redukcję emisji CO₂. Oto kilka przykładów:

• Oszczędzanie energii: Wyłączanie urządzeń elektrycznych, gdy się ich nie używa, korzystanie z energooszczędnych urządzeń i żarówek, ocieplanie domu i wymiana okien na energooszczędne.
• Korzystanie z odnawialnych źródeł energii: Instalacja paneli słonecznych, korzystanie z energii elektrycznej z odnawialnych źródeł, montaż pomp ciepła.
• Zrównoważona konsumpcja: Wybieranie produktów i usług o niskiej emisji CO₂, ograniczanie konsumpcji mięsa, jedzenie sezonowych produktów, ograniczanie ilości odpadów.
• Zrównoważone podróże: Korzystanie z transportu publicznego lub roweru, wybieranie połączeń lotniczych z krótkim czasem lotu, kompensowanie emisji CO₂ z lotów.

Przedsiębiorstwa mogą podjąć szereg działań w celu redukcji emisji CO₂, m. in.:

• Opracowanie strategii redukcji emisji CO₂, która określi cele i działania, które zostaną podjęte w tym zakresie.
• Ustalenie wskaźników efektywności, które będą monitorować postępy w redukcji emisji CO₂.
• Wdrożenie działań redukcyjnych, które zostały określone w strategii.
• Monitorowanie i ocena działań redukcyjnych, aby zapewnić ich skuteczność.

W ramach strategii redukcji emisji CO₂ przedsiębiorstwo może rozważyć poniższe rozwiązania:

• inwestycje w OZE, np. montaż instalacji fotowoltaicznej, która pozwoli na wytwarzanie „zielonej” energii pokrywającej zapotrzebowanie na prąd w przedsiębiorstwie oraz znacząco ograniczy emisję CO₂,
• inwestycje w nowoczesną flotę samochodów elektrycznych lub hybrydowych, które pozwalają na ograniczenie emisji spalin,
• poprawa efektywności energetycznej budynku/-ów przedsiębiorstwa, m. in. poprzez termomodernizację i wymianę nieefektywnych źródeł ciepła na bardziej ekologiczne,
• korzystanie z proekologicznych materiałów i opakowań,
• skrócenie łańcucha dostaw do lokalnych producentów,
• współpraca z przedsiębiorstwami, które również generują niski ślad węglowy i stosują ekologiczne rozwiązania.

Oto kilka konkretnych przykładów redukcji emisji CO₂ w przedsiębiorstwach:

• IKEA zobowiązała się do osiągnięcia neutralności klimatycznej w całym łańcuchu dostaw do 2030 r. W ramach tego zobowiązania IKEA podjęła szereg działań, w tym:
  • Instalację paneli słonecznych na dachach swoich sklepów i magazynów,
  • Inwestycje w odnawialne źródła energii,
  • Zmniejszenie zużycia energii i wody w swoich sklepach i magazynach,
  • Wdrożenie gospodarki o obiegu zamkniętym.
• Coca-Cola ogłosiła plan redukcji emisji CO₂ o 30% do 2030 r. W ramach tego planu Coca-Cola podjęła szereg działań, w tym:
  • Inwestycje w odnawialne źródła energii,
  • Zmniejszenie zużycia energii i wody w swoich procesach produkcyjnych,
  • Zmniejszenie emisji CO₂ z transportu swoich produktów.
• Nestlé zobowiązało się do osiągnięcia neutralności klimatycznej w zakresie swoich operacji do 2025 r. W ramach tego zobowiązania Nestlé podjęło szereg działań, w tym:
  • Inwestycje w odnawialne źródła energii,
  • Zmniejszenie zużycia energii i wody w swoich fabrykach,
  • Zmniejszenie emisji CO₂ z transportu swoich produktów.

Również produkty mogą być projektowane i wytwarzane w sposób, który zmniejsza ich ślad węglowy, np.

• Korzystanie z materiałów o niskiej emisji CO₂: Produkty mogą być wykonane z materiałów, które emitują mniej CO₂ w całym cyklu życia, takich jak drewno, aluminium lub materiały pochodzące z recyklingu.
• Optymalizacja procesu produkcji: Proces produkcyjny może zostać zoptymalizowany w celu zmniejszenia zużycia energii i surowców.
• Zmniejszenie ilości odpadów: Produkty mogą być zaprojektowane w taki sposób, aby były łatwe do naprawy lub recyklingu, co zmniejsza ilość odpadów.

Oto kilka konkretnych przykładów produktów, które zostały zaprojektowane i wyprodukowane w sposób zmniejszający ich ślad węglowy:

• Telewizory OLED firmy LG są wykonane z materiałów o niskiej emisji CO₂, takich jak szkło organiczne i plastik pochodzący z recyklingu.
• Odzież z recyklingu firmy Patagonia: Patagonia oferuje linię odzieży wykonanej z materiałów pochodzących z recyklingu, takich jak plastikowe butelki i tkaniny.
• Samochód elektryczny Tesla Model 3 jest samochodem elektrycznym, który nie emituje CO₂ podczas jazdy.
• Opakowania z tektury pochodzącej z recyklingu firmy Tetra Pak wykonane są z tektury pochodzącej z recyklingu, co pomaga zmniejszyć ilość odpadów.
• Kuchenki elektryczne firmy Bosch są wyposażone w systemy energooszczędne, które pomagają zmniejszyć zużycie energii.

Korzyści z projektowania i wytwarzania produktów w sposób redukujący ich ślad węglowy to:

• Ochrona środowiska: Redukcja emisji CO₂ pomaga w przeciwdziałaniu zmianom klimatu i ochronie środowiska naturalnego.
• Zmniejszenie kosztów: Redukcja zużycia energii i surowców może prowadzić do zmniejszenia kosztów produkcji.
• Poprawa konkurencyjności: Produkty, które są wytwarzane w sposób zrównoważony, mają przewagę konkurencyjną w stosunku do produktów, które nie są produkowane w sposób zrównoważony.
• Zwiększenie zaufania klientów i inwestorów: Klienci i inwestorzy coraz częściej zwracają uwagę na działania firm na rzecz ochrony środowiska.

Finansowanie inwestycji zmniejszających emisję śladu węglowego

Istnieją różne źródła finansowania inwestycji zmniejszających emisję śladu węglowego. Do najczęstszych należą:

• Własne środki przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwa mogą sfinansować inwestycje zmniejszające emisję śladu węglowego z własnych środków. Jest to najczęstszy sposób finansowania takich inwestycji.
• Kredyty i pożyczki bankowe: Banki oferują kredyty i pożyczki na cele ekologiczne. Kredyty te mogą być udzielane na preferencyjnych warunkach, takich jak niższe oprocentowanie lub dłuższy okres spłaty.
• Dotacje i granty rządowe: Rządy oferują dotacje i granty na cele ekologiczne. Dotacje i granty te mogą być przeznaczone na pokrycie części kosztów inwestycji lub na dofinansowanie działań badawczo-rozwojowych w zakresie technologii niskoemisyjnych.
• Emisje uprawnień do emisji CO₂: Przedsiębiorstwa mogą sfinansować inwestycje zmniejszające emisję śladu węglowego poprzez zakup uprawnień do emisji CO₂. Uprawnienia te są przyznawane przedsiębiorstwom, które emitują CO₂. Przedsiębiorstwa, które emitują mniej CO₂ niż uprawnień, które im przypadły, mogą sprzedać nadwyżkę uprawnień innym przedsiębiorstwom.
• Inwestycje społeczne i prywatne: Coraz częściej fundusze inwestycyjne, inwestorzy indywidualni i organizacje pozarządowe lokują swoje środki w inwestycje zmniejszające emisję śladu węglowego. Inwestycje te mogą być dokonywane poprzez zakup udziałów w spółkach, które zajmują się wdrażaniem takich inwestycji, lub poprzez bezpośrednie inwestycje w projekty niskoemisyjne.

Inwestycje, które przyczyniają się do redukcji śladu węglowego można finansować m. in. ze źródeł publicznych.

Na rynku pojawia się coraz więcej programów dotacyjnych, które sprzyjają poprawie efektywności energetycznej i ochronie środowiska naturalnego. Są to zarówno programy krajowe, jak i te współfinansowane z Unii Europejskiej, a środki pochodzą m. in. z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz Narodowego Funduszu Rozwoju.

W ramach tych programów można uzyskać dofinansowanie na wiele różnych inwestycji, m. in.:

• instalację odnawialnych źródeł energii;
• wymianę urządzeń grzewczych;
• termomodernizację budynków;
• instalację zautomatyzowanych systemów zarządzania energią oraz oświetlenia energooszczędnego;
• modernizację linii produkcyjnych polegającą na zwiększeniu ich efektywności energetycznej;
• wymianę maszyn i urządzeń i maszyn na bardziej energooszczędne;
• rozwiązania przyczyniające się do ochrony środowiska, np. wprowadzenie gospodarki o obiegu zamkniętym.