Z powodu wojny na Ukrainie, od końca lutego uchodźcy przybywają do ościennych krajów w poszukiwaniu schronienia. Do Polski przybyło już ponad 2,3 mln osób, które chcą przetrwać ten czas – w związku z czym szukają możliwości związanych z pobytem oraz pracą. Na jakiego rodzaju pomoc mogą liczyć Ukraińcy w naszym kraju?
Pomoc prawna, materialna i socjalna dla uchodźców z Ukrainy
Na terenie Polski Ukraińcy mogą liczyć na pomoc prawną organizowaną m.in. przez radców
prawnych i aplikantów radcowskich. Jest ona oferowana w formie pro bono przy każdej Okręgowej Izbie Radców Prawnych. Miejscem, gdzie można uzyskać wiele przydatnych informacji, jest także Krajowa Rada Radców Prawnych, gdzie prawne konsultacje dla uchodźców są udzielane bezpłatnie.
Dodatkowym wsparciem, jakie organizuje wiele izb radców, są zbiórki rzeczowe. Dzięki nim Ukraińcy, którzy przybywają do Polski, mogą otrzymać tam potrzebne artykuły, które pozwolą im przerwać nową dla nich sytuację. Niektóre placówki prowadzą również zbiórki pieniężne lub giełdy pracy dla cudzoziemców.
W przypadku pomocy typowo socjalnej, ustawodawca ofertuje jednorazowe świadczenie w wysokości 300 zł dla Ukraińców. Mogą je otrzymać wszyscy ci, którzy na podstawie wizy lub paszportu biometrycznego wjechali do Polski po 24 lutego 2022 roku albo posiadają poświadczenie legalnego wjazdu na teren kraju (np. w formie zaświadczenia od Straży Granicznej, które potwierdza przekroczenie granicy w związku z konfliktem zbrojnym na Ukrainie). Równocześnie, aby ubiegać się o to świadczenie, należy wcześniej złożyć wniosek o nadanie numeru PESEL dla cudzoziemca i posiadać numer konta bankowego założony w Polsce.
Świadczenie dla Ukraińców z emeryturą lub rentą oraz pomoc wychowawcza
Uchodźcy z Ukrainy mogą ubiegać się o dodatkowe świadczenie, jeśli do tej pory na Ukrainie pobierały emeryturę lub rentę. Wówczas Zakład Ubezpieczeń Społecznych w Polsce umożliwia im kontynuację tego rodzaju pomocy finansowej. W celu uzyskania tego świadczenia należy spełnić szereg kryteriów, czyli:
- posiadać konto bankowe założone w Polsce,
- przynieść do placówki ZUS odręczne podanie o transfer świadczenia (nie ma jeszcze odpowiednich formularzy na miejscu w placówkach) i dołączyć zaświadczenia z banku o posiadaniu numeru konta,
- podać swój numer identyfikacyjny na Ukrainie,
- przedstawić dowód legalnego przekroczenia granicy po 24 lutego 2022 roku.
Obywatele Ukrainy, którzy mieszkają w Polsce na stałe, mogą również starać się o tzw. świadczenie wychowawcze Rodzina 500+. Do wniosku powinni złożyć dokument, który poświadcza legalność ich pobyt w Polsce, a także dostęp do rynku pracy.
Legalny pobyt uchodźców z Ukrainy na terenie Polski
Jakiego rodzaju formalności muszą zostać dopełnione przez cudzoziemców, aby ich pobyt w Polsce był legalny? Przede wszystkim zobowiązani są do złożenia bezpłatnego wniosku o wydanie numeru PESEL do właściwego Urzędu Gminy lub Urzędu Miasta (potrzebne jest do tego jedno zdjęcie o wymiarach 3,5 x 4,5 cm), założenia profilu zaufanego oraz rachunku bankowego w polskim banku.
Formularze, które należy w tym celu wypełnić, są dostępne na stronach urzędów gmin oraz dostępne na miejscu w placówkach. Dodatkowo są tam osoby, także polsko-ukraińscy tłumacze, którzy pomagają cudzoziemcom poprawnie wypełnić wnioski. Chcąc dopełnić tego rodzaju formalności, można umówić się telefonicznie lub osobiście pobrać numerek w urzędzie.
Nadanie numeru PESEL dla Ukraińców
Cudzoziemcy mogą ubiegać się o nadanie numeru PESEL bez względu na rodzaj podstawy prawnej wjazdu do Polski po 24 lutego 2022 roku, jakim dysponują. Jeśli ktoś przyjechał przed tą datą, specustawa nie ma wówczas zastosowania i do wniosku o wydanie numeru PESEL należy dołączyć (tak, jak do tej pory), tytuł własności do lokalu. Może to być np. umowa użyczenia lub umowa najmu.
Wymagane formalności – legalna praca i pobyt dla uchodźców
Ukraińcy, którzy wjechali na tereny RP po 24 lutego 2022 roku i chcą legalnie pracować w Polsce, muszą posiadać dokument, który będzie podstawą legalnego wjazdu. Może to być wspomniany wcześniej paszport biometryczny, zaświadczenie od Straży Granicznej (z datą przekroczenia granicy), a także wiza lub wewnętrzny paszport ukraiński z odpowiednią pieczątką. Dzięki temu obywatele, którzy mieli zalegalizowany pobyt w Ukrainie, mogą przebywać w Polsce legalnie przez następnych 18 miesięcy (czas ten liczny jest od daty przekroczenia polskiej granicy) i nie muszą ubiegać się o wydanie dodatkowego oświadczenia o powierzeniu pracy lub zezwolenia na nią. W tym czasie Ukraińcy nie są także zobowiązani składania wniosków o wydanie zezwolenia na pobyt ze względu na pracę, naukę czy pobyt w kraju. Przez cały okres, gdy obowiązuje specustawa, przebywają na terenie RP legalnie – dopiero po upływie 18 miesięcy mogą się ubiegać o wydanie zezwolenia na pobyt czasowy, jeśli wciąż chcą zostać w Polsce legalnie.
Osoby z Ukrainy, które znajdowały się w Polsce przed 24 lutego 2022 roku i posiadały już uprawnienia do legalnego pobytu (np. kartę pobytu czasowego lub stałego), ale ich ważność upływa po tym terminie, ważność ich dokumentu automatycznie przedłuża się do 31 grudnia 2022 roku. Po upływie tego okresu, chcąc zalegalizować pobyt na dłuższy czas, można ponownie ubiegać się o wydanie pozwolenia.
W przypadku, jeśli cudzoziemcy z Ukrainy wjechali do Polski bez żadnej podstawy prawnej, mogą się ubiegać o ochronę międzynarodową (nie jest tożsama z ochroną czasową), status uchodźcy lub azyl. Jeśli chodzi o ochronę czasową, ma ona zastosowanie na podstawie specustawy dla osób, które po 24 lutego 2022 roku wjechały do Polski i powala na wyjechanie z kraju wyłącznie na okres 1 miesiąca. Natomiast ochrona międzynarodowa całkowicie wyklucza możliwość opuszczenia terytorium RP i nie zezwala na zatrudnienie przez pierwsze 6 miesięcy pobytu – co więcej, procedura uzyskania takiego statusu jest długotrwała.
Pomoc specjalistów w formalnościach legalnego pobyt dla uchodźców
Zdajemy sobie sprawę, że wszelkiego rodzaju formalności w związku z pobytem uchodźców z Ukrainy w Polsce jest sporo. Są one dla wszystkich nowe i nie zawsze jasne. Dlatego nasi eksperci Doradcy365 chętnie pomogą w przygotowaniu wszelkich dokumentów dla cudzoziemców, a także poprowadzą przez formalny proces.
